Περιπτώσεις διεκδίκησης αποζημίωσης από Δήμο

Σε περίπτωση που προκαλείται ατύχημα εξαιτίας έλλειψης επαρκούς δημοτικού φωτισμού,κακοτεχνίας στις οδούς και τα οδοστρώματα,  έλλειψη σήμανσης, κάδου απορριμάτων που έχει φύγει από την θέση του, σπασμένου φρεατίου αποχέτευσης, πτώσης κλαδιών ή κορμών δένδρων, σπασμένου ρείθρου πεζοδρομίου ή αφύλακτο χαντάκι ή λακκούβας σε δημοτικό δρόμο: ο πολίτης δικαιούται να λάβει αποζημίωση από τον Δήμο.

Ευθύνη προς αποζημίωση γεννάται και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των  των Ο.Τ.Α. εφόσον αυτές συνάπτονται με την οργάνωση και τη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών. Κατά την έννοια επίσης των ίδιων διατάξεων, ευθύνη του Δήμου, τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, υπάρχει όχι μόνο όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου των νομικών αυτών προσώπων παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης.

Υπάρχει δηλαδή σαφής υποχρέωση των αρμοδίων οργάνων του Δήμου απέναντι στους ιδιώτες, να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη διαφύλαξη της υγείας των πολιτών και της περιουσίας τους κατά την άσκηση της παραπάνω δραστηριότητας. Η οποιαδήποτε παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας του ΟΤΑ σε σχέση με τις πιο πάνω υποχρεώσεις των οργάνων του, ως αναγόμενη σε άσκηση εξουσίας, κατά την έννοια των παραπάνω διατάξεων, συνιστά παρανομία της διοικήσεως και δημιουργεί νόμιμο λόγο ευθύνης προς αποζημίωση αυτών που ζημιώθηκαν με βάση τα άρθρα 105 – 106 του Εισ.Ν.Α.Κ.

Οι Δήμοι υποχρεούνται να αποκαταστήσουν κάθε θετική ή αποθετική ζημία, ενώ τα δικαστήρια της ουσίας μπορούν, επί πλέον, να επιδικάσουν σε βάρος τους χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα. Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημιώσεως, η οποία μπορεί να συνίσταται και στην κατ’ άρθρο 932 του Α.Κ. χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, είναι η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημοσίου οργάνου και της επελθούσας ζημίας.

Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν οι περιπτώσεις, όπου τα αιτήµατα αποζημίωσης αφορούν (ή περιλαµβάνουν και) σωµατικές βλάβες πολιτών είτε αυτοί επέβαιναν σε όχηµα είτε ήσαν πεζοί.

Νεκροταφεία
Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία η ίδρυση και συντήρηση κοιμητηρίων ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων.

Ορισμένες από τις κατηγορίες ζητημάτων που αφορούν στη λειτουργία των κοιμητηρίων και στην μεταθανάτια αξιοπρέπεια που εξετάζουν τα Δικαστήρια είναι:

-κανόνες λειτουργίας κοιμητηρίων, (μη τήρηση κανόνων παραχώρησης, κατασκευής και συντήρησης τάφων, δικαίωμα χρήσης οικογενειακών τάφων, ανανέωση ταφής σε τάφους τριετούς χρήσης, κ.τ.λ.)
-προβλήματα χώρου, (νέα πληθυσμιακά δεδομένα/ υφιστάμενα δικαιώματα και ίση μεταχείριση πολιτών)
-απόδοση τιμής και κοσμοθεωρητικός προσανατολισμός του νεκρού (αποτέφρωση, αθέμιτη εισαγωγή θρησκευτικών ή κοσμοθεωρητικών κριτηρίων, κτλ.)
-τέλη δικαιωμάτων χρήσης (ισότητα και διαφοροποίηση τελών, ύψος τελών, ο ανταποδοτικός χαρακτήρας των τελών χρήσης τάφου)
-ταφή νεογνών που έχουν ήδη αποκτήσει την ιδιότητα του προσώπου (ορθή εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων από τα κοιμητήρια, τα εμπλεκόμενα μαιευτήρια και τα γραφεία τελετών).

Η παράνομη συμπεριφορά έγκειται στην παράβαση της υποχρέωσης επιμέλειας που πρέπει να επιδεικνύουν τα όργανα των ΟΤΑ κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους και την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.

Αδέσποτα ζώα
Οι Δήμοι υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή και τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς και φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη ή ζημιά προκαλείται από αυτά.
Αρμόδιοι για την περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων είναι οι δήμοι και οι κοινότητες(Ν. 3170/03 Α΄ 191). Η περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων μπορεί να πραγματοποιείται και από ζωοφιλικά σωματεία, εφόσον διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή, σε συνεργασία με τον αρμόδιο δήμο ή κοινότητα.

Οι δήμοι και οι κοινότητες συγκροτούν τα συνεργεία περισυλλογής από άτομα τα οποία διαθέτουν την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία σε θέματα που αφορούν στην αιχμαλωσία των ζώων και κατέχουν τις τεχνικές χειρισμού τους (παρ.1). Οι σκύλοι που περισυλλέγονται οδηγούνται στα καταφύγια αδέσποτων ζώων συντροφιάς, που ιδρύονται και λειτουργούν από τους δήμους, τις κοινότητες και τα ζωοφιλικάσωματεία (παρ.3 περ. α΄). Κατ' εξουσιοδότηση της παρ. 7 του ως άνω άρθρου εκδόθηκε η 280239 της 12/19-11-03 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας, με τις διατάξεις της οποίας καθορίστηκε ο τρόπος σήμανσης  και καταγραφής των αδέσποτων ζώων και ορίστηκε η σύσταση επιτροπής για την παρακολούθηση της εφαρμογής του σχετικού προγράμματος από το Δήμο που είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή του, σύμφωνα με το Ν.3170/03.

Υποχρέωση έγγραφης απάντησης Δήμων
Το Σύνταγμα της χώρας μας προβλέπει υποχρεωτική αποκλειστική προθεσμία για την απάντηση της δημόσιας διοίκησης στον πολίτη. Το Σύνταγμα της Ελλάδος είναι ο υπέρτατος νόμος που η δημόσια διοίκηση οφείλει να εφαρμόζει. Το άρθρο 10 παρ.3 του Συντάγματος αναφέρει ξεκάθαρα ότι η αρμόδια δημόσια υπηρεσία υποχρεούται να απαντά στον πολίτη εντός 60 ημερών το αργότερο.

Η νομική βάση των εν λόγω αιτημάτων αποζημίωσης εντοπίζεται στις διατάξεις περί αστικής ευθύνης των οργάνων του Δημοσίου και των ΟΤΑ (άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ), στις οικείες διατάξεις του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (∆ΚΚ, Π∆ 410/95) και του Ν. 3155/1955 (περί κατασκευής και συντηρήσεως οδών), στις γενικές αρχές του Διοικητικού Δικαίου, καθώς και στην αρχή της χρηστής διοίκησης.

Σε περίπτωση λακκούβας στο οδόστρωμα και πώς θα πρέπει ο δημότης ν’ αντιδράσει σε περίπτωση που υποστεί ζημιά το όχημά του ή τραυματισμό ο ίδιος, ισχύουν τα εξής:

Σύμφωνα µε τα όσα ορίζει ο νόμος, η παράλειψη συντήρησης των οδών, ως κύρια αιτία για την πρόκληση υλικής ζημιάς, αποτελεί παράλειψη υλικής ενέργειας από όργανα των ΟΤΑ (συγκεκριμένα, τα αρμόδια συνεργεία και τις τεχνικές υπηρεσίες τους), τα οποία, κατά την άσκηση των υπηρεσιακών καθηκόντων τους, δεν προβαίνουν στις ενέργειες που απαιτούνται, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα πρόκλησης ατυχήµατος. 

Η επέλευση της ζημιάς πρέπει να αποδεικνύεται επαρκώς µε την προσκόμιση των απαραίτητων παραστατικών (τιμολόγια επισκευής του οχήματος), η δε αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του ζηµιογόνου γεγονότος και του αποτελέσματος πρέπει να αποδεικνύεται από την προσκόμιση δημοσίου εγγράφου (Ημερήσιο ∆ελτίο Οχήματος της ΕΛΑΣ), το οποίο συντάσσεται στον τόπο του ατυχήµατος, μετά από κλήση του ζηµιωθέντος. Επιπλέον, το «αντικειμενικό» της αστικής ευθύνης δεν αφήνει περιθώρια για την επίκληση απουσίας κάποιας μορφής υπαιτιότητας εκ μέρους των δηµοσίων οργάνων, αντίθετα αυτή τεκμαίρεται υπάρχουσα, επιφορτίζοντας τις αρµόδιες υπηρεσίες µε το βάρος της απόδειξης, για την ύπαρξη ή µη της αιτίας του ατυχήµατος.

Άρα: Η αστική ευθύνη των Δήμων προκύπτει και για άλλες περιπτώσεις που συναντάμε στην καθημερινότητά μας, όπως τραυματισμό ή δάγκωμα από αδέσποτο ζώο, τραυματισμό σε παιδική χαρά, προαύλιο χώρο σχολείου ή σε δημοτικό αθλητικό χώρο, τραυματισμό σε χαλασμένο πεζοδρόμιο ή ακόμη και για ζημιά οχήματος από κατεστραμμένη ή κακή οδοσήμανση. Η παράνοµη συµπεριφορά πρέπει να προκαλεί ζηµία. Η αποζηµίωση που χορηγείται στον παθόντα είναι πλήρης και περιλαµβάνει τόσο τη θετική και αποθετική ζηµία όσο και την ηθική βλάβη (όταν βλάπτονται αγαθά που συνδέονται µε την προσωπικότητα, την υγεία, τη σωµατική ακεραιότητα κλπ του τρίτου προσώπου), καλύπτει δε και την ψυχική οδύνη. Η αποζηµίωση που επιδικάζουν τα διοικητικά δικαστήρια για την ευθύνη από τα άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ είναι πλήρης «κατά τον χρόνο της αποφάσεως, όχι απλώς εύλογη. Στην περίπτωση όµως της ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης το δικαστήριο µπορεί να επιδικάσει εύλογη, κατά την κρίση του, χρηµατική ικανοποίηση».

Περίπτωση εξώδικου συμβιβασμού
Σύμφωνα με το άρθρο 72 παρ.1 περ. ιδ Ν.3852/2010, η Οικονομική Επιτροπή (…) «αποφασίζει για το δικαστικό συμβιβασμό και τον εξώδικο συμβιβασμό ή κατάργηση δίκης που έχουν αντικείμενο μέχρι του ποσού των τριάντα χιλιάδων (30.000) € και εισηγείται στο Δημοτικό Συμβούλιο για τον εξώδικο συμβιβασμό ή την κατάργηση δίκης που έχουν αντικείμενο που υπερβαίνει το παραπάνω ποσό».

Το νομικό πλαίσιο αναφορικά με τα πεζοδρόμια και τον υπόχρεο σε επισκευή τους οριοθετείται από την υπουργική απόφαση ΥΑ 3046/304/30-1/3-2-1989 ΦΕΚ 59 Δ΄ ( ΚΤΗΡΙΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ) του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και ιδίως το άρθρο 24 , καθώς και από τα άρθρα 104, 105,106 του Εισαγωγικού Νόμου Αστικού Κώδικος και τα άρθρα 288, 281, 200 Γενικών Αρχών Αστικού Κώδικος.

Ανατρέχοντας στην σχετική νομοθεσία διακρίνουμε ότι ο νομοθέτης κάνει μία διπλή διάκριση: 

διακρίνει μεταξύ των αιτιών που δημιούργησαν την εστία ευθύνης και ορίζει ότι,

1) στην περίπτωση που αιτία της βλάβης στο πεζοδρόμιο είναι ένα γεγονός που εκφεύγει της σφαίρας ευθύνης του δήμου , αρμόδιος είναι ο παρόδιος ιδιοκτήτης προς αποκατάσταση του πεζοδρομίου που κείται έμπροσθεν της οικίας του,

2) στην περίπτωση όμως που η βλάβη στο πεζοδρόμιο προκλήθηκε ένεκα πρωθύστερης επικίνδυνης ενέργειας άλλων φορέων πχ ή του δήμου διαμέσου των αρμοδίων οργάνων του ή άλλων φορέων όπως οργάνων της ΕΥΔΑΠ ή της ΔΕΗ που εκτέλεσαν εργασίες για αποκατάσταση βλάβης σε σωλήνες υπόγειους κάτω από τα πεζοδρόμια, τότε την ευθύνη αποκατάστασης την έχει ο φορέας εκτέλεσης ( δήμος ή λοιποί φορείς ) καθότι με την επέμβασή τους δημιούργησαν μία εστία κινδύνου ώστε να καθιερώνεται από την σχετική νομοθεσία η ιδιαίτερη νομική τους υποχρέωση να "διορθώσουν" τη ζημία που έκαναν.

Η δικαστική επίλυση της διαφοράς είναι δυνατό να έχει ως τελικό αποτέλεσμα τη σημαντικά μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση του δήμου, δεδομένου ότι, σε περίπτωση δικαίωσης του ενάγοντος, η δαπάνη του δήμου προσαυξάνεται με τα δικαστικά έξοδα αυτού και τους επιδικαζόμενους τόκους, ενώ είναι επίσης πιθανό να επιδικαστούν χρηματικά ποσά για αναπλήρωση διαφυγόντων κερδών ή/και ηθική βλάβη. Συνεπώς, σε περιπτώσεις όπου κρίνεται μάλλον πιθανή η έκδοση δικαστικής απόφασης υπέρ του ενάγοντος, η αποδοχή τέτοιου συμβιβασμού εκ μέρους του δήμου συμβάλλει στην προστασία της περιουσίας αυτού, κάτι που αποτελεί άλλωστε υποχρέωσή του σύμφωνα με τη ρητή διάταξη της παρ. 1 του 178 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ΚΔΚ, ν. 3463/2006)

Με τις διατάξεις της περίπτωσης (ιδ) της παρ. 1 του άρθρου 72 «Οικονομική επιτροπή – Αρμοδιότητες» του ν. 3852/2010, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 5 του άρθρου 6 του ν. 4071/2012, απονέμεται στην  οικονομική επιτροπή η αρμοδιότητα να αποφασίζει για το δικαστικό συμβιβασμό και τον εξώδικο συμβιβασμό ή κατάργηση δίκης που έχουν αντικείμενο μέχρι του ποσού των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ και να εισηγείται στο δημοτικό συμβούλιο για τον εξώδικο συμβιβασμό ή την κατάργηση δίκης που έχουν αντικείμενο που υπερβαίνει το παραπάνω ποσό

Η ως άνω απόφαση (είτε της οικονομικής επιτροπής είτε του δημοτικού συμβουλίου, σε περιπτώσεις υπέρβασης του ορίου των τριάντα χιλιάδων ευρώ) λαμβάνεται ύστερα από γνωμοδότηση δικηγόρου, η ανυπαρξία της οποίας συνεπάγεται ακυρότητα αυτής (παρ. 2 του ίδιου άρθρου)

--------------------------------------------------------

Πηγή: notospress.gr-Χρήστος Τσίχλης 

--------------------------------------------------------