Η εθνολόγος Βιργινία Ματσέλη «χώρεσε» σε ένα λεύκωμα τα εκατοντάδες παλαιά ελληνικά έπιπλα φύλαξης προικιών που έχει στη συλλογή της
Ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα εδώ και 30 χρόνια αναζητώντας ένα πολύτιμο κάποτε αλλά σήμερα διακοσμητικό μόνον αντικείμενο: κασέλες. Μικρές, μεγάλες, με πλούσιες ζωγραφιές ή απλές χαράξεις, ξυλόγλυπτες ή με ένθετα υλικά, όλες βρήκαν τη θέση τους στη συλλογή της.
Το σπίτι της γέμισε γρήγορα, ενώ όλο και προστίθενται νέες. Μόλις πρόσφατα εξάλλου η εθνολόγος κυρία Βιργινία Ματσέλη επέστρεψε από τα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας, έξω από τη Σμύρνη, με ακόμη ένα λάφυρο, το ζωγραφισμένο καπάκι μιας κασέλας.
Αυτό το τελευταίο δεν πρόλαβε να ενταχθεί στο βιβλίο της (με τη συνεργασία του αρχαιολόγου κ. Αρη Τσαραβόπουλου ) που με τίτλο «Η ελληνική κασέλα» εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Καπόν» και παρουσιάστηκε χθες το βράδυ στο Μουσείο Μπενάκη. Στη συλλογή της όμως υπάρχουν όμως άλλες 500!
«Είναι ένας κόσμος ολόκληρος, που χάθηκε» λέει η ίδια. «Σε αυτές τοποθετούσαν οι νέεςτα προικιά τους και με αυτές τα μετέφεραν στο νέο σπιτικό τους.
Αλλά σήμερα που η προίκα δεν χωράει σε κασέλες γιατί χρειάζονται άλλου είδους κουτιά, συνήθως τσιμεντένια και πολυώροφα, και ο ρουχισμός είναι αγορασμένος από μπουτίκ ή είδη προικός, έχουν χάσει τη χρηστικότητά τους και έχουν γίνει απλώς αντίκες» προσθέτει.
«... κασσέλλα μία δουκάτων οκτώ καρύτζινη... » αναφέρεται σε προι κοδοτήριο που συντάχθηκε στις 30 Απριλίου 1404 στην Κέρκυρα.
«... δύο κασσέλες η μία κοκκαλαίνια η άλλη καρένη...» γράφει προικοσύμφωνο από τη Νάξο (15 Μαΐου 1794) ενώ σε ένα αντίστοιχο συμφωνητικό από τα Κύθηρα του 1842 περιγράφονται «... κασελέτα με διάφορες μποτήλιες, και μία άλλη κασελέτα με διάφορα μποτηλάκια με ιατρικά σελλήνια 3...».
Γιατί, όπως εξηγεί η κυρία Ματσέλη, οι κασέλες είχαν σημαντική ανταλλακτική αξία αφού δίνονταν και για την εξόφληση χρεών.
Ρουχισμό, κοσμήματα, κεντήματα, εργαλεία, όπλα, χρήματα, ακόμη και ποτά και τρόφιμα φυλάσσονταν- εκτός από τα προικιά- στις κασέλες.
Για αιώνες ήταν το μοναδικό φυλακτικό έπιπλο του ελληνικού σπιτιού αλλά και... όλων των άλλων στη Μεσόγειο και στην Ανατολή- η απεικόνισή της άλλωστε σε αγγεία, ανάγλυφα κ.λπ. το επιβεβαιώνει- το ίδιο και το κασελάκι που βρέθηκε στην αρχαία Κάλλατι και χρονολογείται από τον 2ο μ.Χ. αιώνα(!)
Η έρευνα της κυρίας Ματσέλη ξεκινά από εκεί και φθάνει ως τη σημερινή διακοσμητική χρήση του αντικειμένου.
Οπως λέει, οι περισσότερες κασέλες είναι ζωγραφιστές, για έναν λόγο που σήμερα μπορεί να φανεί περίεργος: ήταν φθηνότερες.
Ρόδακες και άλλα κυκλικά γεωμετρικά μοτίβα, μπουκέτα λουλουδιών και πουλιά, ανθρώπινες μορφές, ιστιοφόρα, γοργόνες, τα θέματά τους.
Μια δεύτερη κατηγορία αποτελεί η διακόσμηση με πρόσθετα υλικά, ένθετα στην επιφάνεια του ξύλου, και μια τρίτη οι ξυλόγλυπτες με ανάγλυφα ή εγχάρακτα σχέδια.
Κάρυνες, νταλπεδένιες και μοσκόβικες
Το είδος του ξύλου από το οποίο ήταν κατασκευασμένη μια κασέλα, η προέλευση και η ποιότητά της έδιναν και την ονομασία της.
Ετσι, κάρυνη, καρένια, καρένη, καρύτζινη ονομαζόταν η κασέλα από ξύλο καρυδιάς, που ήταν και το καλύτερο.
Νταλπεδένια ήταν η καρέκλα από έλατο, αν είχε σιδερένια ενίσχυση λεγόταν «δεμένη με σίδερα», ενώ υπήρχαν και οι βενέτικες, οι φραντσέζικες και οι μοσκόβικες κασέλες- από τη χώρα κατασκευής τους.
------------------------
Πηγή: Το ΒΗΜΑ
------------------------
