ΠΕΝΤΕ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΡΩΤΑ

Μέσα στο καλοκαίρι του 2015 δημοσίευσα μια σειρά άρθρων για τις καταστροφές που υφίσταται διαχρονικά ο ποταμός Ευρώτας , άρθρα τα οποία στηρίζονταν στα πορίσματα των ερευνών που έχουν εφαρμοστεί στον Ευρώτα μέσω των προγραμμάτων Mirage , LIFE 05 – EnviFriendly και Glob Aqua . Στα άρθρα αυτά παρουσιάστηκαν και οι επεξεργασμένες προτάσεις των επιστημόνων για ένα στρατηγικό προγραμματισμό που θα εξαλείψει τις αιτίες καταστροφής του Ευρώτα και θα τον αποκαταστήσει στο μέγεθος και την αξία του .

Η απουσία οποιασδήποτε αντίδρασης εκ μέρους των θεσμικών αρμοδίων ΔΕΝ ΜΕ ΕΞΕΠΛΗΞΕ , όπως δεν με έχει εκπλήξει και η μη συμμόρφωσή τους , επί τόσα χρόνια , με τα αποτελέσματα και τις προτάσεις των επιστημόνων – ερευνητών αλλά και με τις σχετικές οδηγίες της ΕΕ οι οποίες μετατρέπονται σε υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα μόνο και μόνο για το «θεαθήναι» . Δυστυχώς (κατά γενικήν ομολογία) ζούμε σε μια χώρα που οι προτεραιότητες και οι ιεραρχήσεις έχουν ανατραπεί και οι θεσμοί δεν ανταποκρίνονται στο βάρος των υποχρεώσεών τους με βάση τις ανάγκες του τόπου και των πολιτών . Μέσα στα πλαίσια αυτά κι ο Ευρώτας έχει αφεθεί στην τύχη του και τον θυμούνται ΜΟΝΟ όταν θέλουν να «κλέψουν» λίγη λάμψη από τη δόξα και την ιστορία του .

Ως επίλογο στη σειρά αυτή των άρθρων ευαισθητοποίησης για τον Ευρώτα φέρνω στην επικαιρότητα ένα ρεπορτάζ της δημοσιογράφου Φαφούτη Λαλίνας στην εφημερίδα «ΒΗΜΑ» , 20-7-2014 , με τίτλο : «Τα ποτάμια που αντιστέκονται» . Στο ρεπορτάζ ο Βιολόγος-Βιογεωχημικός , Δρ Νίκος Σκουλικίδης , διευθυντής Ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ και ο Βιολόγος-Ποταμολόγος , Δρ Γεώργιος Χατζηνικολάου μιλούν για τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ποτάμια της Ελλάδας με ιδιαίτερες αναφορές στο δικό μας ποτάμι , τον Ευρώτα .

Μεταξύ των προβλημάτων στα οποία αναφέρονται οι επιστήμονες είναι και τα ακόλουθα :

1 . «Τα ποτάμια της Ελλάδας δεν έρχονται συνήθως στη δημοσιότητα για καλό . Αν τα δούμε στις ειδήσει ς, θα είναι είτε επειδή τα νερά τους σκοτώνουν ψάρια , όπως συνέβη με τον Ευρώτα , τον Πηνειό, τον Σπερχειό και όχι μόνο …»

Με δυο λόγια , καταγγέλεται αρμοδίως ότι η ποιότητα και η ποσότητα των νερών του Ευρώτα είναι τέτοια που σκοτώνει τη ζωή σ’ αυτόν και μάλιστα την πιο κυρίαρχη μορφή της που είναι τα ψάρια .

Ερώτημα : ΤΙ κάνουν οι αρμόδιοι προς την κατεύθυνση βελτίωσης της ποιότητας και προστασία της πσοότητας των νερών του Ευρώτα ;

2 . «Εφόσον γίνονται υδρομαστεύσεις και υδροληπτικά έργα για να αρδεύουμε είτε με εκμετάλλευση απευθείας από τους ποταμούς είτε από τον επιφανειακό υδροφόρο ορίζοντα, το νερό στα ποτάμια αρχίζει να λείπει. Και κυρίως λείπει το καλοκαίρι, όταν η ζωή των ποταμών το χρειάζεται περισσότερο εξαιτίας της ζέστης και της ξηρασίας, την ίδια περίοδο όμως και οι καλλιεργητικές ανάγκες για νερό είναι αυξημένες. Οπότε έχουμε ένα ποτάμι που στερεύει με τεχνητό τρόπο, όπως συμβαίνει σε αρκετά τμήματα του Ευρώτα ».

Εδώ αποκαλύπτεται η κατασπατάληση των νερών του ποταμού για αρδεύσεις που γίνεται με αλόγιστο , αυθαίρετο , απρογραμμάτιστο και πολλές φορές παράνομο τρόπο έχοντας ανατρέψει την αρμονική σχέση μεταξύ ποταμού και καλλιέργειας σε βάρος του ποταμού. Το ερώτημα είναι : Όταν ο Ευρώτας εξουθενωθεί και πάψει να υπάρχει από πού θα αρδεύονται οι καλλιέργειες ; Η καταστροφή του Ευρώτα θα φέρει μαζί της και την καταστροφή ΟΛΩΝ των καλλιεργειών που εξαρτώνται από τα νερά του . Ποια μέτρα έχουν πάρει οι αρμόδιοι για την ορθολογική χρήση των νερών του Ευρώτα ;

3 . « Ο Λούρος έχει ικανοποιητική ποσότητα νερού , καλής ποιότητας – σχετικά , όχι παντού, σε λίγα σημεία , όπως είναι ο Αγιος Σπυρίδωνας , έχουμε δείγματα φτωχής ποιότητας» αναφέρει ο ποταμολόγος . «Η κοίτη του όμως είναι περιορισμένη από αναχώματα. Επομένως τα ψάρια που υπάρχουν σήμερα είναι ένα κλάσμα αυτών που προϋπήρχαν, εφόσον τα πλημμυρικά πεδία όπου θα μπορούσαν να γεννήσουν ή να τραφούν έχουν περιοριστεί ». Στον Λούρο τουλάχιστον , τονίζει , διατηρείται ακόμη μια μικρή πλημμυρική ζώνη , ενώ στους περισσότερους ποταμούς - όπως π.χ. στον Πηνειό στη Θεσσαλία , στον Κομψάτο στην Ξάνθη , στον Πάμισο στη Μεσσηνία ή στον κάτω ρου του Ευρώτα - αυτή έχει εκλείψει.

Ίσως κάποιοι θεωρήσουν , σε πρώτη ανάγνωση , πως είναι καλό που η πλημμυρική ζώνη έχει εκλείψει στον κάτω ρου του Ευρώτα , αφού έχουμε συνδέσει την πλημμύρα με συμφορά . Στην ουσία , όμως , πρόκειται για αντιπλημμυρική «προστασία» και έμμεση νομιμοποίηση εκείνων που έχουν καταπατήσει το ζωτικό χώρο του ποταμού . Διότι , όπως λέει κι ο λαός : «Ο φτωχός και το ποτάμι εις τον τόπο τους θα πάνε» . Εκτός τούτου η επιστημονική διαπίστωση ότι «η πλημμυρική ζώνη στον κάτω ρου του Ευρώτα έχει εκλείψει» αποδεικνύει τον θάνατο του ποταμού εξαιτίας της στέρησης των νερών του από ανθρωπογενείς αιτίες . Ο κάτω ρους των ποταμών , το σημείο δηλαδή που το ποτάμι εκβάλλει στη θάλασσα , είναι το πιο σπουδαίο τμήμα του ποτάμιου οικοσυστήματος , αφού εκεί σχηματίζεται το «δέλτα» του ποταμού , εναποτίθενται τα υλικά των προσχώσεων , αναπτύσσεται σε μεγάλο βαθμό η ποτάμια χλωρίδα και πανίδα, βρίσκουν καταφύγιο υδρόβια αποδημητικά πουλιά , γίνεται η ωοτοκία των ψαριών , κλπ , κλπ . Άρα σύμφωνα με την διάγνωση ο Ευρώτας έχει ήδη απωλέσει το πολυτιμότερο «όργανο» από το σώμα του , τον «κάτω ρου» του .

Ερώτημα : Ποια μέτρα και ποιο στρατηγικό σχέδιο εφαρμόζεται αρμοδίως για την προστασία και το ξαναζωντάνεμα του «κάτω ρου» του Ευρώτα ;

4 . «Η κατάσταση στην οποία έρχονται τα λύματα μέσα στον ποταμό μπορεί να είναι καλή σε σχέση με την υφιστάμενη νομοθεσία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων , αλλά δεν είναι η κατάλληλη για την οικολογική κατάσταση του αποδέκτη » λέει ο βιογεωχημικός κ. Χατζηνικολάου . « Και αυτό είναι ένα πρόβλημα που συναντάμε σε πάρα πολλές πόλεις , όπως για παράδειγμα στη Λαμία στον Σπερχειό , στη Σπάρτη στον Ευρώτα , κ.τ.λ. ».

«Στον κατάλογο των υποβαθμισμένων εκβολών των μεγάλων ποταμών ακολουθεί ο επίσης διασυνοριακός ποταμός Αξιός που δέχεται σημαντικά φορτία από την περιοχή των Σκοπίων και τρίτος βρίσκεται ο "δικός μας "Θεσσαλικός Πηνειός» συνεχίζει ο βιογεωχημικός .

Μέτρια κατάσταση παρουσιάζουν , όπως προσθέτει , ο Στρυμόνας , ο Νέστος , ο Αχελώος , ο Αλιάκμονας και ο Ευρώτας ενώ σε καλύτερη κατάσταση δείχνει να βρίσκεται ο Αλφειός .

Εδώ οι επιστήμονες θίγουν ένα σοβαρό πρόβλημα του Ευρώτα , τη ρύπανσή του δηλαδή, από τα επεξεργασμένα αστικά λύματα που του στέλνει ο «Βιολογικός Σπάρτης» , πράγμα που κατατάσσει τον Ευρώτα , στην κατηγορία «ΜΕΤΡΙΟΣ» όσον αφορά τις υποβαθμισμένες εκβολές του .

Η διαπίστωση αυτή βάζει στο δήμο Σπάρτης την άμεση υποχρέωση να βελτιώσει τη λειτουργία του «Βιολογικού Σπάρτης» μέχρι του σημείου εκείνου που δεν θα επιβαρύνει τον ποταμό . Ο δήμος Σπάρτης ΠΡΕΠΕΙ , επιτέλους , ν’ ακούσει τα καμπανάκια του κινδύνου , που εδώ και αρκετά χρόνια χτυπάνε οι ειδικοί επιστήμονες για τη λειτουργία του «Βιολογικού» σε σχέση με τον Ευρώτα !

5 . «Στη διάρκεια των τελευταίων περίπου 50 ετών η παροχή των μεγάλων ποταμών της χώρας έχει μειωθεί δραματικά . Σημαντικότερη ελάττωση στην παροχή παρουσιάζουν ο Ευρώτας κατά 84% , ο Αξιός κατά 57% , ο Σπερχειός κατά 48% και ο Αλφειός κατά 30%» αναφέρει ο κ. Σκουλικίδης . «Αυτό συνδέεται με το είδος και την έκταση των καλλιεργειών που έχει ο κάμπος» προσθέτει ο κ. Χατζηνικολάου . «Για παράδειγμα, ο Ιναχος ή ο Ευρώτας , όταν άλλαξε το μοντέλο καλλιέργειας και από το παραδοσιακό , τις συκιές και τις μη ποτιστικές ελιές , πήγαν στα εσπεριδοειδή και τις ποτιστικές ελιές , έχουν αρχίσει πλέον και έχουν μια κατιούσα πορεία ως προς το πόσο νερό τρέχει σε αυτούς .

Και μάλιστα ο Ευρώτας είναι ένας πολύ σπουδαίος ποταμός από την άποψη της βιοποικιλότητας , γιατί φιλοξενεί δύο ενδημικά είδη ψαριών που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο και βρίσκονται σε κίνδυνο » . Οπως επισημαίνει ο κ. Σκουλικίδης , «στην περίπτωση του Ευρώτα έχει υπολογιστεί ότι αν σταματήσει η άρδευση των ελαιοδέντρων τότε θα εξασφαλιστεί συνεχής ροή σε όλη τη διάρκεια του έτους στα περισσότερα τμήματα του ποταμού » .

Μ’ αυτήν την τελευταία διαπίστωση του ρεπορτάζ ερχόμαστε στο μεγαλύτερο και σημαντικότερο πρόβλημα του Ευρώτα που είναι η «μείωση της παροχής νερού» . Σύμφωνα με τις παραπάνω διαπιστώσεις των επιστημόνων ο Ευρώτας βρίσκεται πρώτος με διαφορά στη χειρότερη θέση ανάμεσα στ’ άλλα ελληνικά ποτάμια , με ελάττωση των νερών του κατά 84% μέσα στην τελευταία 50ετία (!!!) έναντι 57% του δεύτερου χειρότερου Αξιού !!!

Δηλαδή , ένα ποτάμι , ο Ευρώτας , που κατάφερε κι έζησε στον τόπο μας εδώ και χιλιάδες χρόνια , μέσα σε 50 μόλις χρόνια έχασε το 84% των νερών του !!!

Αυτό , βέβαια , δεν είναι τυχαίο και οφείλεται στη μεταχείριση που υπέστη ο Ευρώτας από τους σύγχρονους Σπαρτιάτες και Λάκωνες . Οι αρμόδιοι επιστήμονες με τρόπο απόλυτο τονίζουν πως η αιτία για την απώλεια των νερών του Ευρώτα είναι το νέο μοντέλο και η εντατικοποίηση των καλλιεργειών .

Με λίγα λόγια , για μεγαλύτερη παραγωγή και περισσότερα κέρδη , σκοτώνουμε το ιστορικό ποτάμι του νομού μας , ναρκοθετούμε τη Λακωνία ως μελλοντική παραγωγική περιοχή και στερούμε το δικαίωμα από τις επόμενες γενιές αγροτών (κι όχι μόνο) να ζήσουν και να προκόψουν στη Λακωνία .

Ο Ευρώτας υπήρξε , κυριολεκτικά , η ζωή της Λακωνίας και μαζί μ’ αυτόν θα πεθάνει ΚΑΙ η Λακωνία . Είναι χαρακτηριστική η επισήμανση του κ. Σκουλικίδη ότι ΜΟΝΟ η άρδευση των ελαιοδέντρων να σταματήσει ( δυστυχώς το καταφέραμε κι αυτό , αιωνόβιες ξερικές ελιές να τις κάνουμε ποτιστικές !!!) ο Ευρώτας θα έχει νερό ΟΛΟΝ το χρόνο , δε θα γίνεται το καλοκαίρι ένα θλιβερό και αξιολύπητο ξεροπόταμο και θα μπουν τα θεμέλια για την επιβίωσή του , ώστε να συνεχίσει να χαρίζει το δώρο της ζωής ΚΑΙ στις επόμενες γενιές !

Τέλος , ας μην παραβλέψουμε και την ειδική αναφορά που κάνουν οι ειδικοί επιστήμονες στη σπουδαιότητα του Ευρώτα ως προς την Βιοποικιλότητά του , που τον καθιστά κορυφαίο ανάμεσα σ’ όλα τ’ άλλα ελληνικά ποτάμια .

Ερώτημα : Οι κυβερνώντες και οι αρμόδιοι έχουν κάποιο στρατηγικό σχεδιασμό για τις καλλιέργειες , που θα εξασφαλίζει την αγροτική ανάπτυξη χωρίς τίμημα το θάνατο των ποταμών και την εξαφάνιση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων ;

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ : Οι αρμόδιοι επιστήμονες έχουν ερευνήσει , έχουν μιλήσει κι έχουν αποφανθεί τόσο για το μέγεθος της καταστροφής που συντελείται στον Ευρώτα όσο και για τις αιτίες της καταστροφής αυτής και τις λύσεις που ΜΠΟΡΟΥΝ να δοθούν . Από την άλλη μεριά το θεσμικό και νομικό πλαίσιο για την προστασία των ποταμών υπάρχει. Το ότι ΔΕΝ εφαρμόζεται είναι ευθύνη των εκλεγμένων από το λαό εκπροσώπων αλλά και των δημοσίων υπηρεσιών που ΟΦΕΙΛΟΥΝ να εφαρμόζουν τη νομοθεσία και να επιτηρούν την εφαρμογή της .

Η Περιφέρεια Πελοποννήσου , η Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας , ο Δήμος Σπάρτης αλλά κι ΟΛΟΙ οι δήμοι της Λακωνίας ΟΦΕΙΛΟΥΝ , με βάση τα επιστημονικά συμπεράσματα που έχουν συναχθεί όλα αυτά τα χρόνια , να εκπονήσουν ΑΜΕΣΑ ένα στρατηγικό σχέδιο σωτηρίας του ιστορικού μας ποταμού , του θρυλικού Ευρώτα , το οποίο θα εφαρμοστεί απαρέγκλιτα και μέσα σε τακτά χρονοδιαγράμματα .-

Τέλος , ΟΛΟΙ οι Λάκωνες πολίτες και οι συλλογικοί τους φορείς , καθώς και οι σκόρπιες συλλογικές ή ατομικές δυνάμεις που χρόνια τώρα μάχονται (δυστυχώς μάταια) για τη σωτηρία του Ευρώτα , οφείλουν να ενώσουν , να οργανώσουν και να συντονίσουν τις δυνάμεις τους , για να αναγκάσουν τους «αρμοδίους» να ασχοληθούν , επιτέλους , με το σοβαρό αυτό θέμα της σωτηρίας του Ευρώτα , που δεν έχει μόνο οικολογική διάσταση , αλλά αφορά ΚΑΙ τη ζωή ΚΑΙ την ανάπτυξη ΚΑΙ το μέλλον αυτού του τόπου.

-----------------------------------------------------------------------------
Πηγή:  Παρέμβαση Πολιτών Σπάρτης-Βαγγέλης Μητράκος
-----------------------------------------------------------------------------