Τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας

Κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα και τηρεί τα έθιμα με το δικό της μοναδικό τρόπο

Για την Ορθοδοξία η περίοδος του Πάσχα αρχίζει με την Σαρακοστή, μακρά περίοδο σωματικής και ψυχικής - πνευματικής προετοιμασίας, για το καινούργιο που συμβαίνει  κάθε χρόνο, την Ανάσταση του Κυρίου. Διανύουμε ήδη τη Μεγάλη Εβδομάδα ή «εβδομάδα των Παθών», όπως αλλιώς ονομάζεται, και πρόκειται για μια περίοδο γεμάτη έθιμα και συμβολισμούς ανά την Ελλάδα που δίνουν ιδιαίτερο χρώμα σε όλη αυτή την περίοδο.

Κάθε γωνιά της  Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα και τηρεί τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας με το δικό της μοναδικό τρόπο. Τη Μεγάλη Πέμπτη, ή Κοκκινοπέφτη, το έθιμο προστάζει το βάψιμο των αυγών.  Σύμφωνα με την παράδοση το κόκκινο χρώμα με το οποίο βάφουν τα αυγά συμβολίζουν το αίμα του Χριστού ή σύμφωνα με άλλους τη χαρά της Αναστάσεως και την αποτροπή του κακού. Για τον ίδιο λόγο σε κάποιες περιοχές την Ανάσταση αναρτούν στα παράθυρα και τα μπαλκόνια κόκκινα υφάσματα. Πριν τις βαφές εμπορίου οι νοικοκυρές τα έβαφαν με μπακάμι, ριζάρι, φύλλα από κρεμμύδια, χορτάρι της θάλασσας και άλλα. Στη συνέχεια τα κεντούσαν ή τα ζωγράφιζαν με φύλλα, κρεμμυδόφυλλα, ζυμάρι, λειωμένο κερί κλπ.

Το βράδυ της οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία για τα Δώδεκα Ευαγγέλια, ενώ οι γυναίκες ξενυχτούν τον εσταυρωμένο και στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια της εποχής ψάλλοντας το γνωστό μοιρολόγι της Παναγίας. Στο Πήλιο τα αγόρια γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και λένε, ως κάλαντα, το μοιρολόγι της Παναγίας, ενώ στη Ρόδο κατά την διάρκεια των δώδεκα Ευαγγελίων ανάβουν φωτιές.

Μεγάλη Παρασκευή

Την Παρασκευή, ημέρα θλίψης και περισυλλογής για όλους τους χριστιανούς, η παράδοση «απαγορεύει» τις οικιακές δουλειές. Οι νοικοκυρές δεν μαγειρεύουν, ούτε σκουπίζουν, τρώνε πρόχειρα και το βράδυ πηγαίνουν στον επιτάφιο. Σύμφωνα με το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, στην Κρήτη, τη Λέσβο και αλλού την ώρα της περιφοράς του Επιταφίου πιστοί ανάβουν φωτιές και καίνε το ομοίωμα του Ιούδα. Στην Ανατολική Μακεδονία κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες τοποθετούσαν στο κατώφλι την εικόνα του Εσταυρωμένου με λουλούδια, κεριά και θυμίαμα. Δίπλα τοποθετούσαν ένα πιάτο στο οποίο είχαν φυτέψει φακή ή κριθάρι πριν μερικές ημέρες και  είχαν δημιουργήσει χλόη.

Στην Kέρκυρα, η περιφορά των 35 ανθοστόλιστων Επιταφίων από τις διάφορες ενορίες, ξεκινά στις 17.00 με τη συνοδεία των ήχων από τις φιλαρμονικές και τις χορωδίες του νησιού. O Επιτάφιος της Mητρόπολης εξέρχεται μεγαλοπρεπής μετά τις εννιά το βράδυ, ενώ ο Επιτάφιος του Aγίου Σπυρίδωνα βγαίνει, κατ' εξαίρεση, το πρωί του Mεγάλου Σαββάτου, γύρω από τη μεγάλη πλατεία Σπιανάδα, υπό τους ήχους των τριών φιλαρμονικών της πόλης. Συνοδεύεται από το σεπτό σκήνωμα του Aγίου Σπυρίδωνα. Η πρωτοτυπία αυτή γίνεται σε ανάμνηση του γεγονότος ότι οι Eνετοί, κατακτητές κάποτε των Iονίων Nήσων, απαγόρευσαν στους ορθόδοξους χριστιανούς την περιφορά του Eπιταφίου τη Mεγάλη Παρασκευή.

Στην Τήνο, οι 6 στολισμένοι με βιολέτες επιτάφιοι περιφέρονται στα σοκάκια του νησιού και συναντώνται στο λιμάνι της Χώρας σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα, όπου όλοι μαζί ψάλλουν τα εγκώμια. Στη συνέχεια ο επιτάφιος του ενοριακού ναού Αγίου Νικολάου μαζί με τον εφημέριο και πλήθος κόσμου κατευθύνονται προς τα Σπιτάλια και μπαίνουν στη θάλασσα ως τη μέση, σε ανάμνηση όσων η θάλασσα κράτησε για πάντα κοντά της.

Μεγάλο Σάββατο

Η πρώτη Ανάσταση γιορτάζεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Ο στολισμός των ναών αλλάζει και γεμίζουν με κλαδιά δάφνης. Ο ιερέας ψάλλοντας το «Ανάστα ο Θεός» σκορπά δαφνόφυλλα, ενώ οι πιστοί χτυπούν τα στασίδια με δύναμη, χτυπούν τις καμπάνες, σε κάποιες περιοχές πυροβολούν και γενικά οι πιστοί θορυβούν διώχνοντάς τον θάνατο. Με το που ηχήσουν οι αναστάσιμες καμπάνες από τα παράθυρα των κερκυραϊκών σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες «μπότιδες» με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο, με τα πήλινα δοχεία, έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως». Το έθιμο των «μπότιδων» τηρείται και στα υπόλοιπα Επτάνησα. Εκτός αυτού, στη Ζάκυνθο, ο Δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας.

Πριν την Ανάσταση, στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν για τρία μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει για το καλό.

Στη Χίο, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, το σκηνικό θυμίζει εμπόλεμη ζώνη. Ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό «Βρονταδούσικο» έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες, τα τελευταία χρόνια, φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.

Επίσης το M. Σάββατο ζυμώνουν τις πασχαλινές τους κουλούρες, όσοι δεν πρόλαβαν την Μ. Πέμπτη, και σφάζουν το αρνί (λαμπριάτης, πασχάτης), στέλνουν τα πασχαλινά δώρα στους νονούς και τις αρραβωνιαστικές και επισκέπτονται τα νεκροταφεία. Το βράδυ στην Ανάσταση με το Χριστός Ανέστη, χτυπούν οι καμπάνες, τσουγκρίζονται τα αβγά και χιλιάδες βαρελότα φωτίζουν τον ουρανό.

------------------------
Πηγή: Το ΒΗΜΑ
------------------------