Για πρώτη φορά παρουσιάζεται το σύνολο των ευρημάτων από την ανέλκυση.
Το σύνολο σχεδόν των αρχαιοτήτων που ανασύρθηκαν από το περίφημο Ναυάγιο
των Αντικυθήρων – 378 αντικείμενα – παρουσιάζεται για πρώτη φορά
στη νέα περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που
εγκαινιάζεται στις 5 Απριλίου.
Το αρχαίο ναυάγιο εντοπίστηκε το 1900 από σύμιους σφουγγαράδες, οι οποίοι και ανέλαβαν την επιχείρηση ανέλκυσης του φορτίου του το επόμενο έτος με τη συνδρομή πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού, ενώ μία δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκε το 1976 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με τη βοήθεια του ωκεανογραφικού πλοίου του Κουστώ, την «Καλυψώ».
Σε κάθε περίπτωση λοιπόν η ανέλκυσή του σηματοδοτεί την αυγή των ενάλιων ερευνών παγκοσμίως, ενώ ο πλούτος και η σπουδαιότητα των έργων τέχνης που μετέφερε το καθιστούν μοναδικό, όπως και τον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ο οποίος εκπλήσσει διαρκώς τους ειδικούς που τον μελετούν.
«Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων - Το πλοίο, οι θησαυροί, ο Μηχανισμός» είναι ο τίτλος αυτής της περιοδικής έκθεσης με την οποία το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συνεχίζει, παρά τις δύσκολες εποχές, την υλοποίηση των στόχων του, ένας από τους οποίους είναι και η διοργάνωση τουλάχιστον μίας μεγάλης αρχαιολογικής έκθεσης κάθε χρόνο.
Την επιμέλειά της έχει ο διευθυντής του μουσείου κ. Νίκος Καλτσάς σύμφωνα με τον οποίο ο ορισμός του Ναυαγίου των Αντικυθήρων επιγραμματικά, ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι ιδιαιτερότητες και η σημασία του, θα ήταν «ένα κέλυφος διεπιστημονικής έρευνας διαχρονικά». Και αυτό διότι τα ευρήματά του δεν αποτελούν, όπως θα ήταν αναμενόμενο, ένα κλειστό σύνολο, αφού το φορτίο του χρονολογείται από τον 4ο έως και τον 1ο αι. π.Χ. ενώ το ίδιο το φορτίο υποδεικνύει την πρώτη εμπορία έργων τέχνης του δυτικού κόσμου, με φορτηγό πλοίο.
Σε τέσσερις ενότητες αναπτύσσονται τα εκθέματα, η πρώτη από τις οποίες «Το ιστορικό της ανέλκυσης - H Αυγή της ενάλιας αρχαιολογίας» περιλαμβάνει το χρονικό των επιχειρήσεων της ανέλκυσης και των πρώτων συντηρήσεων των πολύτιμων αρχαιοτήτων καθώς και σχετικά κρατικά έγγραφα και δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής.
Στη δεύτερη με τίτλο «Το πλοίο του ναυαγίου - το μέγεθός του, το πλήρωμα και οι επιβάτες του» παρουσιάζονται σπαράγματα από το κύτος του πλοίου με τη μολύβδινη επένδυση στο εξωτερικό του και άλλα εξαρτήματα από τον εξοπλισμό του (σύστημα παροχέτευσης νερού από το κύτος, μετρητές - ανιχνευτές βυθού κ.λπ.).
Όπως προκύπτει μάλιστα από τα σωζόμενα λείψανα – αλλά και το φορτίο του – το πλοίο ήταν μία «ολκάς» (λατ. navis oneraria) εκτιμώμενης χωρητικότητας 300 τόνων.
Στην ίδια ενότητα εξάλλου εκτίθενται και αντικείμενα που ήταν στην υπηρεσία του πληρώματος και των επιβατών του (π.χ. αγγεία, λυχνάρια, παιχνίδια), τα οποία ανακαλούν την καθημερινότητα και τις συνήθειες των ανθρώπων του πλοίου.
Τι είδους προϊόντα μετέφερε η ολκάδα, από πού ξεκίνησε, πού έγινε η φόρτωση και ποιος ήταν ο προορισμός της; Στα ερωτήματα αυτά απαντά η τρίτη ενότητα με τίτλο « Η πορεία και το φορτίο του πλοίου». Τα χάλκινα και τα μαρμάρινα αγάλματα, τα γυάλινα αγγεία και τα χάλκινα σκεύη καθώς και τα χρυσά κοσμήματα που εκτίθενται στην ενότητα αυτή είναι αντιπροσωπευτικά των έργων που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο και αποτελούν ένα μέρος μόνο του φορτίου του. Γιατί το υπόλοιπο καταποντίστηκε μαζί με το πλοίο σε πολύ μεγάλο βάθος.
Τα έργα αυτά μαρτυρούν τις αισθητικές προτιμήσεις των παραγγελιοδοτών ή υποψήφιων αγοραστών, αλλά πρωτίστως αντικατοπτρίζουν το νέο ιστορικό φαινόμενο της εμπορίας έργων τέχνης. Γι΄ αυτό και η μελέτη του φορτίου θεωρείται ότι θα συνεισφέρει σημαντικά στην έρευνα για το θαλάσσιο εμπόριο και τη διακίνηση έργων ελληνικής τέχνης στο τέλος της Ελληνιστικής εποχής και της δημοκρατικής περιόδου της Ρώμης, υπό το φως των εμπορικών δραστηριοτήτων και των αισθητικών επιλογών της ανερχόμενης ρωμαϊκής αριστοκρατίας.
Ολόκληρη την τελευταία ενότητα καταλαμβάνει εξάλλου ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων καθώς εκτίθενται όλα τα σωζόμενα θραύσματα, 82 στον αριθμό, συμπεριλαμβανομένων των τριών γνωστών και μεγαλύτερων τμημάτων του, που ήδη εκτίθενται στο μουσείο.
Κι εδώ βέβαια το ενδιαφέρον είναι τεράστιο γι' αυτήν την εκπληκτική και μοναδική ασφαλώς συσκευή μαθηματικής και αστρονομικής επιστήμης. Γιατί όντως πρόκειται για ένα αστρονομικό υπολογιστικό μηχάνημα (computer), ένα αστρονομικό δηλαδή ημερολόγιο, που προσδιόριζε τον χρόνο με βάση τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και τις μεταξύ τους σχέσεις, δηλαδή τις εκλείψεις και τις κινήσεις άλλων γνωστών για την εποχή πλανητών, όπως έγραψε ο Price, μελετητής των θραυσμάτων στα 1980.
Η ιστορία της ταύτισης και τα έως τώρα συμπεράσματα της διεπιστημονικής μελέτης του, σχέδια, ραδιογραφίες, τομογραφίες, ψηφιοποιημένες προσομοιώσεις και αντίγραφα των κατά καιρούς προτεινόμενων ανακατασκευών του αποτελούν το εποπτικό υλικό για τους επισκέπτες.
Στο τέλος της ενότητας μάλιστα θα προβάλλεται ολιγόλεπτη 3D ταινία, παραγωγής του Ph. Nocolet.
Επίσης στο αμφιθέατρο του Μουσείου θα προβάλλεται σε καθορισμένες ημέρες και ώρες το ντοκιμαντέρ για το ναυάγιο και τον Μηχανισμό, παραγωγής Images First Ltd., σε συνεργασία με την ΕΡΤ και την Arte.
Η έκθεση θα συνοδεύεται από ειδικό κατάλογο-μονογραφία, στον οποίο γράφουν διακεκριμένοι έλληνες αρχαιολόγοι και επιστήμονες των φυσικών επιστημών, ενώ περιλαμβάνονται οι φωτογραφίες και τα λήμματα των αντικειμένων.
Να σημειωθεί ότι η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, την Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων και την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (Ε.Μ.Α.Ε.Τ.).
Η έκθεση θα διαρκέσει έναν χρόνο, δηλαδή έως τις 28 Απριλίου 2013.
Το αρχαίο ναυάγιο εντοπίστηκε το 1900 από σύμιους σφουγγαράδες, οι οποίοι και ανέλαβαν την επιχείρηση ανέλκυσης του φορτίου του το επόμενο έτος με τη συνδρομή πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού, ενώ μία δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκε το 1976 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με τη βοήθεια του ωκεανογραφικού πλοίου του Κουστώ, την «Καλυψώ».
Σε κάθε περίπτωση λοιπόν η ανέλκυσή του σηματοδοτεί την αυγή των ενάλιων ερευνών παγκοσμίως, ενώ ο πλούτος και η σπουδαιότητα των έργων τέχνης που μετέφερε το καθιστούν μοναδικό, όπως και τον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ο οποίος εκπλήσσει διαρκώς τους ειδικούς που τον μελετούν.
«Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων - Το πλοίο, οι θησαυροί, ο Μηχανισμός» είναι ο τίτλος αυτής της περιοδικής έκθεσης με την οποία το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συνεχίζει, παρά τις δύσκολες εποχές, την υλοποίηση των στόχων του, ένας από τους οποίους είναι και η διοργάνωση τουλάχιστον μίας μεγάλης αρχαιολογικής έκθεσης κάθε χρόνο.
Την επιμέλειά της έχει ο διευθυντής του μουσείου κ. Νίκος Καλτσάς σύμφωνα με τον οποίο ο ορισμός του Ναυαγίου των Αντικυθήρων επιγραμματικά, ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι ιδιαιτερότητες και η σημασία του, θα ήταν «ένα κέλυφος διεπιστημονικής έρευνας διαχρονικά». Και αυτό διότι τα ευρήματά του δεν αποτελούν, όπως θα ήταν αναμενόμενο, ένα κλειστό σύνολο, αφού το φορτίο του χρονολογείται από τον 4ο έως και τον 1ο αι. π.Χ. ενώ το ίδιο το φορτίο υποδεικνύει την πρώτη εμπορία έργων τέχνης του δυτικού κόσμου, με φορτηγό πλοίο.
Σε τέσσερις ενότητες αναπτύσσονται τα εκθέματα, η πρώτη από τις οποίες «Το ιστορικό της ανέλκυσης - H Αυγή της ενάλιας αρχαιολογίας» περιλαμβάνει το χρονικό των επιχειρήσεων της ανέλκυσης και των πρώτων συντηρήσεων των πολύτιμων αρχαιοτήτων καθώς και σχετικά κρατικά έγγραφα και δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής.
Στη δεύτερη με τίτλο «Το πλοίο του ναυαγίου - το μέγεθός του, το πλήρωμα και οι επιβάτες του» παρουσιάζονται σπαράγματα από το κύτος του πλοίου με τη μολύβδινη επένδυση στο εξωτερικό του και άλλα εξαρτήματα από τον εξοπλισμό του (σύστημα παροχέτευσης νερού από το κύτος, μετρητές - ανιχνευτές βυθού κ.λπ.).
Όπως προκύπτει μάλιστα από τα σωζόμενα λείψανα – αλλά και το φορτίο του – το πλοίο ήταν μία «ολκάς» (λατ. navis oneraria) εκτιμώμενης χωρητικότητας 300 τόνων.
Στην ίδια ενότητα εξάλλου εκτίθενται και αντικείμενα που ήταν στην υπηρεσία του πληρώματος και των επιβατών του (π.χ. αγγεία, λυχνάρια, παιχνίδια), τα οποία ανακαλούν την καθημερινότητα και τις συνήθειες των ανθρώπων του πλοίου.
Τι είδους προϊόντα μετέφερε η ολκάδα, από πού ξεκίνησε, πού έγινε η φόρτωση και ποιος ήταν ο προορισμός της; Στα ερωτήματα αυτά απαντά η τρίτη ενότητα με τίτλο « Η πορεία και το φορτίο του πλοίου». Τα χάλκινα και τα μαρμάρινα αγάλματα, τα γυάλινα αγγεία και τα χάλκινα σκεύη καθώς και τα χρυσά κοσμήματα που εκτίθενται στην ενότητα αυτή είναι αντιπροσωπευτικά των έργων που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο και αποτελούν ένα μέρος μόνο του φορτίου του. Γιατί το υπόλοιπο καταποντίστηκε μαζί με το πλοίο σε πολύ μεγάλο βάθος.
Τα έργα αυτά μαρτυρούν τις αισθητικές προτιμήσεις των παραγγελιοδοτών ή υποψήφιων αγοραστών, αλλά πρωτίστως αντικατοπτρίζουν το νέο ιστορικό φαινόμενο της εμπορίας έργων τέχνης. Γι΄ αυτό και η μελέτη του φορτίου θεωρείται ότι θα συνεισφέρει σημαντικά στην έρευνα για το θαλάσσιο εμπόριο και τη διακίνηση έργων ελληνικής τέχνης στο τέλος της Ελληνιστικής εποχής και της δημοκρατικής περιόδου της Ρώμης, υπό το φως των εμπορικών δραστηριοτήτων και των αισθητικών επιλογών της ανερχόμενης ρωμαϊκής αριστοκρατίας.
Ολόκληρη την τελευταία ενότητα καταλαμβάνει εξάλλου ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων καθώς εκτίθενται όλα τα σωζόμενα θραύσματα, 82 στον αριθμό, συμπεριλαμβανομένων των τριών γνωστών και μεγαλύτερων τμημάτων του, που ήδη εκτίθενται στο μουσείο.
Κι εδώ βέβαια το ενδιαφέρον είναι τεράστιο γι' αυτήν την εκπληκτική και μοναδική ασφαλώς συσκευή μαθηματικής και αστρονομικής επιστήμης. Γιατί όντως πρόκειται για ένα αστρονομικό υπολογιστικό μηχάνημα (computer), ένα αστρονομικό δηλαδή ημερολόγιο, που προσδιόριζε τον χρόνο με βάση τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και τις μεταξύ τους σχέσεις, δηλαδή τις εκλείψεις και τις κινήσεις άλλων γνωστών για την εποχή πλανητών, όπως έγραψε ο Price, μελετητής των θραυσμάτων στα 1980.
Η ιστορία της ταύτισης και τα έως τώρα συμπεράσματα της διεπιστημονικής μελέτης του, σχέδια, ραδιογραφίες, τομογραφίες, ψηφιοποιημένες προσομοιώσεις και αντίγραφα των κατά καιρούς προτεινόμενων ανακατασκευών του αποτελούν το εποπτικό υλικό για τους επισκέπτες.
Στο τέλος της ενότητας μάλιστα θα προβάλλεται ολιγόλεπτη 3D ταινία, παραγωγής του Ph. Nocolet.
Επίσης στο αμφιθέατρο του Μουσείου θα προβάλλεται σε καθορισμένες ημέρες και ώρες το ντοκιμαντέρ για το ναυάγιο και τον Μηχανισμό, παραγωγής Images First Ltd., σε συνεργασία με την ΕΡΤ και την Arte.
Η έκθεση θα συνοδεύεται από ειδικό κατάλογο-μονογραφία, στον οποίο γράφουν διακεκριμένοι έλληνες αρχαιολόγοι και επιστήμονες των φυσικών επιστημών, ενώ περιλαμβάνονται οι φωτογραφίες και τα λήμματα των αντικειμένων.
Να σημειωθεί ότι η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, την Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων και την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (Ε.Μ.Α.Ε.Τ.).
Η έκθεση θα διαρκέσει έναν χρόνο, δηλαδή έως τις 28 Απριλίου 2013.
-----------------------
Πηγή: Το ΒΗΜΑ
-----------------------
