Ο ζωγράφος Μανώλης Χάρος μετρά περισσότερα από 30 χρόνια συνεχούς
παρουσίας στον εικαστικό χώρο με πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές
εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει εικονογραφήσει επίσης
βιβλία, έχει σχεδιάσει έπιπλα, αντικείμενα, παιχνίδια και έντυπα ενώ
έχει υπάρξει και βασικός συντελεστής μουσικο-θεατρικών παραγωγών.
Τα πινέλα και η τέχνη όμως δεν είναι τα μόνα όπλα που επιστρατεύει για να βάψει τον κόσμο «αλλιώς».
Όσο περνούν τα χρόνια ο γνωστός καλλιτέχνης συμμετέχει όλο και πιο ενεργά στα κοινά, άλλοτε ως μέλος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, άλλοτε αναλαμβάνοντας τοπική δράση στα Κήθυρα – το αγαπημένο νησί καταγωγής του – και άλλοτε αγωνιζόμενος για θέματα που καίνε όπως η ιδιωτικοποίηση των ακτών και η μοίρα των χημικών της Συρίας. Βαθιά πεποίθησή του είναι πως «η κοινωνική πράξη, ο ακτιβισμός, είναι μόνοι οδοί διαφυγής από τη μεγάλη κρίση που μας μαστίζει».
Σήμερα μιλώντας στο 1againstracism.gr, θεωρεί πως ένας
τρόπος να αντιδράσουμε στον ρατσισμό είναι να κρατάμε τα μάτια και τα
αυτιά μας ανοικτά όταν γινόμαστε μάρτυρες επιθέσεων, «να μην κάνουμε πως
δεν βλέπουμε προκειμένου να διασφαλίσουμε την ησυχία μας» ενώ βλέπει ως
κύριο μέσο για να «κοιτάξουμε με άλλα μάτια δίπλα μας» την αυτογνωσία.
Ο φόβος και η ανασφάλεια σε έναν αξεπέραστα δεμένο
φαύλο κύκλο βρίσκονται πίσω από το πρόβλημα του ρατσισμού. Οι άνθρωποι
φοβισμένοι και ανασφαλείς φεύγουν όπως όπως από τα σπίτια τους
αναζητώντας καλύτερο μέλλον και εκεί που πάνε ακουμπούν σε κοινωνίες
φοβισμένες και ανασφαλείς που στο πρόσωπο του ξένου φαντάζονται την
αιτία των προβλημάτων τους. Γεννιέται καινούργιος φόβος και ανασφάλεια
και έτσι η κοινωνική κρίση γεννά βία και ρατσισμό. Μια υγιής και
ευτυχισμένη κοινωνία δεν είναι ρατσιστική γιατί είναι σίγουρη και
περήφανη για τον εαυτό της.
Ο ρατσισμός έχει επιδεινωθεί γιατί η κοινωνική κρίση γίνεται όλο και εντονότερη,
όλο και βαθύτερη. Ο κόσμος που υποφέρει δεν ξέρει τι του φταίει.
Στρέφεται κατά πάντων και συνήθως αρχίζει εναντίον του ξένου και του
διαφορετικού, αλλά στη συνέχεια χτυπά τον εαυτό του, τρώει τις σάρκες
του. Τα σημάδια της βαθύτατης κρίσης είναι πολλά έντονα και τρομακτικά,
και δυστυχώς ο ρατσισμός είναι ένα από τα συμπτώματα.
Εμείς οι Έλληνες των τελευταίων 50 χρόνων, και
ιδιαίτερα οι Έλληνες των μεγάλων αστικών κέντρων που έχουμε μεγαλώσει
στην Ελλάδα της μιας φυλής και της μιας θρησκείας, εμείς που έχουμε
ζήσει την χούντα και τους κανόνες της έχουμε μεγαλώσει σε μια κοινωνία
ρατσιστική. Και ας λένε ό,τι θέλουν. Είμαστε σαν κοινωνία κακοί πρώτα
πρώτα με τους «δικούς» μας – ανάπηρους, ομοφυλόφιλους, εξαρτημένους,
απόκληρους, αδύναμους, γυναίκες – πόσο μάλλον με αυτούς που θεωρούμε ότι
είναι από «άλλη ράτσα». Όλοι μας είμαστε κάποτε μάρτυρες περιστατικών
ρατσιστικής βίας. Το θέμα είναι να κρατάμε τα μάτια και τα αυτιά μας
ανοικτά και να μην κρυβόμαστε από τους εαυτούς μας κάνοντας πως δεν
είδαμε προκειμένου να διασφαλίσουμε την ησυχία μας.
Χρειάζεται να δώσουμε μεγαλύτερο βάρος στην αυτογνωσία.
Ο Έλληνας με γνώση της ταυτότητας και του πολιτισμού του, ο Έλληνας του
21ου αιώνα ο Έλληνας που θα ξέρει την ιστορία του, εκείνος που έστω
έχει τραγουδήσει Καζαντζίδη και καταλαβαίνει τι τραγουδά δεν μπορεί να
είναι ρατσιστής. Ωστόσο γνωρίζω καλά πως το θύμα της ρατσιστικής βίας
όπως και κάθε βίας γίνεται πολύ συχνά ο θύτης.
Δεν υπάρχουν μαγικά ραβδάκια για τόσο μεγάλα προβλήματα.
Μπορούν να γίνουν πράγματα όμως παντού. Στον μικρό χώρο της τοπικής
κοινωνίας που δραστηριοποιούμαι για παράδειγμα, παλεύω χρόνια για το
Μουσείο του μετανάστη. Από τα Κύθηρα έχουν φύγει εκατοντάδες χιλιάδες
άνθρωποι, οικονομικοί μετανάστες. Έχει έρθει νομίζω ο καιρός η Ελλάδα να
μιλήσει για αυτά τα παιδιά της που πολλές φορές ήταν κυριολεκτικά
παιδιά, 12χρονα -15χρονα που έφευγαν ασυνόδευτα στην Αμερική ή την
Αυστραλία, και έχω γνωρίσει τέτοιους ανθρώπους. Νομίζω πως έχει έρθει ο
καιρός να κοιταχτούμε στον καθρέφτη, και τότε νομίζω πως θα κοιτάξουμε
με άλλα μάτια δίπλα μας.
Η τέχνη δεν είναι τόσο εύκολο φάρμακο. Οκ, και τον
πονόδοντο κάτω από κάποιες πολύ ειδικές συνθήκες, μπορεί να τον
απαλύνει, αλλά πραγματικά σε πολύ ειδικές. Έτσι και εδώ ο ρατσισμός
είναι δουλειά του γιατρού, του κοινωνιολόγου, του νομοθέτη. Αυτοί
προηγούνται, γιατί οφείλουν. Η κοινωνία οφείλει. Οι καλλιτέχνες σε
τέτοιες καταστάσεις βοηθούν με κίνδυνο πολλές φορές να κατηγορηθούν και
σαν γραφικοί.
Κάθε έργο τέχνης – πραγματικό έργο τέχνης – μάχεται την μισαλλοδοξία,
γιατί η τέχνη είναι ύμνος στον άνθρωπο και την ελευθερία του. Άρα ακόμα
και τα πιο άσχετα φαινομενικά έργα μιλούν. Το έργο όμως που λέγεται «Η
Σχεδία της Μέδουσας» του Ζερικώ και βρίσκεται στο Λούβρο είναι ένα
φοβερό έργο, που μιλά για κάποιους ανθρώπους boat-people της εποχής.
*Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν άρθρο είναι του συγγραφέα και
δεν αντανακλούν κατ’ ανάγκη την επίσημη άποψη της Ύπατης Αρμοστείας του
ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
----------------------
Πηγή: unhcr.gr
----------------------
