ΚΥΘΗΡΑ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ ΝΕΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ- Γ΄ και Δ΄ μέρος του προγράμματος

Γ. ΝΕΡΟ – ΥΔΡΕΥΣΗ

Το θέμα της διαχείρισης των υδατίνων πόρων των νησιών μας, αλλά και των οικιακών και βιοτεχνικών αποβλήτων είναι θεμελιώδες.

Είναι γνωστό ότι αφενός η απουσία επαρκούς ποσότητας αλλά και ποιότητας νερού θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξη ζωής, αφετέρου ακυρώνει κάθε άλλη συζήτηση περί ανάπτυξης του τόπου μας. Ας σκεφτούμε απλά να μην έχουν το απαραίτητο νερό εντός της τουριστικής περιόδου.

Από την άλλη η ορθολογική διαχείριση των υγρών αποβλήτων, είτε οικιακών είτε βιοτεχνικών, αποτελεί σημαντικό παράγοντα προστασίας του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε, αλλά και «πουλάμε» στους επισκέπτες του νησιού μας. Αποτελεί όμως και βασική παράμετρο διασφάλισης της δημόσιας υγείας, δεδομένου ότι η ανεξέλεγκτη διάθεσή τους δημιουργεί εστίες μόλυνσης, ενώ η σταδιακή διήθησή τους στο έδαφος υποβαθμίζει το υπόγεια υδάτινα αποθέματα.

Συνοπτική Αποτύπωση Υφιστάμενης κατάστασης

Όλοι οι οικισμοί των Δημοτικών Διαμερισμάτων του νησιού καλύπτονται από το δίκτυο ύδρευσης.

Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει ένα ενιαίο δίκτυο, αλλά ένα σύστημα από πολλά επιμέρους δίκτυα τα οποία έχουν πολλές πηγές τροφοδοσίας. Το φυσικό ανάγλυφο, η διασπορά και ο αριθμός των οικισμών, σε συνδυασμό με τη διοικητική πολυδιάσπαση που υπήρχε μέχρι το 1998 (όπου ιδρύθηκε ο Δήμος Κυθήρων από τη συνένωση 13 κοινοτήτων), δε συνέβαλαν στην ανάπτυξη ενός ενιαίου δικτύου. Σήμερα υπάρχουν άνω των 40 γεωτρήσεων και υδροληψιών, για την υδροδότηση των νησιών.

Επίσης υπάρχουν σε κατάλληλα σημεία, δεξαμενές εξισορρόπησης και τροφοδοσίας, οι οποίες δεν είναι όλες μεταξύ τους σε συνεργασία.

Η αύξηση της δόμησης σε εκτός ορίων οικισμού περιοχές, ανάγκασε την τελευταία εικοσαετία την αυτοδιοίκηση να προβεί σε εκτεταμένες και πολυδάπανες επεκτάσεις του δικτύου ύδρευσης.

Η αποσπασματικότητα που χαρακτηρίζει το σχεδιασμό του δικτύου, συνοδεύεται από την ποικιλομορφία των υλικών κατασκευής του. Κυρίαρχο υλικό είναι οι αμιαντοσωλήνες, με τις γνωστές αρνητικές επιπτώσεις που έχει στην ανθρώπινη υγεία. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες αντικατάστασης των σωλήνων αυτών, ενώ οι νέες επεκτάσεις των δικτύων γίνονται με σύγχρονα πιστοποιημένα υλικά. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποτυπωθεί το υδροδοτικό δίκτυο, επομένως δεν έχει προσδιοριστεί το μήκος του, η όδευση του, τα σημεία ελέγχου του κλπ.

Τα παραπάνω εξηγούν - δικαιολογούν το γεγονός ότι τους θερινούς μήνες υπάρχουν συχνά φαινόμενα πτώσης πίεσης και μερικές φορές διακοπή της υδροδότησης.

Τη χειμερινή περίοδο εμφανίζονται σπάνια προβλήματα στη λειτουργία του και την παροχή νερού.

Προβλήματα υδροδότησης εμφανίζουν συχνότερα σε περιοχές των Καρβουνάδων, Ποταμού, Λιβαδίου, Δρυμώνα, Αλοϊζιανίκων και Φριλιγκιανίκων), ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες.

Κατά μέσο όρο καταναλώνουμε περίπου 420.000 μ3/ έτος, δηλαδή περίπου 1.150 μ3/ ημέρα.

Η μέση ημερήσια κατανάλωση νερού εκτιμάται σε 0,823 μ3/ νοικοκυριό (από τα 1.400 μόνιμα ανοιχτά σπίτια όλο το έτος) κατά  μ.ο, δηλαδή 24,70 μ3/ νοικοκυριό/μήνα.

Η μέση ημερήσια κατανάλωση ανά κάτοικο υπολογίζεται σε 313,77 lt/κάτοικο, η οποία θεωρείται υψηλή για αγροτική περιοχή και για τα δεδομένα της Ελλάδας.

Σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για κωμοπόλεις και χωριά η ανοιγμένη απαίτηση σε νερό είναι 70–150 lt/ κάτοικο/ ημέρα.

Επίσης αν εξετάσουμε την κατανάλωση ανά Τοπική Κοινότητα θα εντοπίσουμε μεγάλες διαφοροποιήσεις, οι οποίες δεν μπορεί να ερμηνευτούν μόνο με την εποχιακή αύξηση λόγω τουριστικής κίνησης. Ιδιαίτερα υψηλή κατανάλωση (κατά μέσο όρο) εμφανίζουν οι Τοπικές Κοινότητες Λογοθετιανίκων, Μυρτιδίων, Μητάτων και Αρωνιαδίκων με 662, 459 και 373 lt/ κάτοικο/ ημέρα αντίστοιχα.

Η αυξημένη κατανάλωση στις παραπάνω περιοχές μπορεί να ερμηνευτεί και από την αλλαγή χρήσης καλλιεργούμενων εκτάσεων (περιβολιών με πηγάδια) όπου έχουν χερσωθεί και δεν μπορεί να καθαριστούν, οπότε οι κάτοικοι μετέφεραν τα περιβόλια στους κήπους των σπιτιών τους χρησιμοποιώντας νερό από το δίκτυο ύδρευσης.

Γενικότερα όμως πολλά νοικοκυριά  πιθανόν αρδεύουν τους λαχανόκηπους ή άλλες αρδευόμενες καλλιέργειες μέσω του δημοτικού δικτύου ύδρευσης, γεγονός στο οποίο συμβάλλει και η χαμηλή χρέωση του νερού από τον Δήμο.

Σε πολλά σημεία του πεπαλαιωμένου δικτύου υπάρχουν απώλειες ύδατος όπως και στις δεξαμενές.

Ο Δήμος Κυθήρων με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου αναπροσάρμοσε και διαβάθμισε τις τιμές χρέωσης για την κατανάλωση νερού ως εξής:

Π.4.32. ΧΡΕΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ (Πηγή: Δήμος Κυθήρων)
Κατανάλωση – μ3		Τιμή ανά μ3 κατανάλωσης- €
1	0-30	0,94
2	31-50	1,05
3	51-100	1,16
4	101-150	1,40
5	151-200	1,72
6	201-250	2,40
7	251-300	3,50

Είναι προφανές ότι απαιτείται ορθολογικότερη διαχείριση των υδατίνων πόρων τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Δήμου.

Άμεσες και βασικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν είναι ενδεικτικά:

1. Η εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης διαχείρισης των υδατίνων πόρων του νησιού  (Κ.Ο 2000/60)

Από το 2000, με βάση την Κοινοτική Οδηγία 2000/60, υπάρχει υποχρέωση καταγραφής του υδάτινου δυναμικού που υπάρχει σε κάθε γεωγραφική ενότητα ή λεκάνη απορροής. Η εκπόνηση της μελέτης αυτής θα μας δώσει τη δυνατότητα να ξέρουμε την ποσότητα του νερού που πέφτει στα νησιά μας, πόσο νερό απορρέει επιφανειακά σε ρέματα και καταλήγει στη θάλασσα, πόσο απορροφάται από το έδαφος και αποθηκεύεται στους υπόγειους υδροφορείς. Έτσι θα ξέρουμε που πρέπει να κάνουμε επιφανειακά μικρά φράγματα ή ταμιευτήρες, αλλά και που πρέπει να γίνουν πιθανόν γεωτρήσεις. Θα μάθουμε και θα εξασφαλίσουμε την ποιότητα του νερού που πίνουμε.

Θα προσδιορίσει τελικά ποια έργα και πού πρέπει να γίνουν προκειμένου να εξασφαλίσουμε πληρότητα νερού. 

2.    Εκπόνηση των απαραίτητων μελετών που θα υποδείξει η παραπάνω στρατηγική μελέτη (με ανοιχτές διαδικασίες βάσει του νόμου 3316/2004, της Εγκ. 36/2005, ώστε να αποκτήσουμε σύντομα νόμιμα αδειοδοτημένα και ώριμα έργα).

3. H καταγραφή του υφιστάμενου δημοσίου δικτύου και των ιδιωτικών γεωτρήσεων.
4. Ο επανασχεδιασμός και η ενοποίηση της λειτουργίας του δικτύου.
5. Η αντικατάσταση των σωλήνων και των στοιχείων ελέγχου από αμίαντο.
6. Η εγκατάσταση ολοκληρωμένου συστήματος αυτομάτου ελέγχου τόσο των δεξαμενών, όσο και άλλων σημείων των δικτύων, ώστε από ένα κεντρικό σημείο να παρακολουθείται το σύστημα όλου του νησιού.
7. Η ασφάλεια του δικτύου και ειδικότερα των γεωτρήσεων και των δεξαμενών από πιθανή  κακόβουλη ενέργεια.
8. Η στελέχωση και η οργάνωση ποσοτικά και ποιοτικά της υπηρεσίας ύδρευσης και αποχέτευσης.
9. Μείωση του λειτουργικού κόστους προμήθειας νερού του Δήμου προς του Δημότες που σήμερα εκτιμάται σε 1,2 € ανά κυβικό μέτρο (ανάλυση π/υ τελευταίων ετών) και διευθέτηση της είσπραξης των ανείσπρακτων ανταποδοτικών τελών ύδρευσης
10. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών (εξάλλου η καλλίτερη διασφάλιση του νερού είναι η εξοικονόμησή του)

Χρηματοδότηση των Έργων

Η χρηματοδότηση των παραπάνω έργων θα γίνει από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ (που δε θα λέγεται ΣΕΣ όπως αρχικά ανακοινώθηκε για προφανείς λόγους) και ειδικότερα από το Περιφερειακό Πρόγραμμα Αττικής 2014 - 2020 το οποίο έχει διαθέσιμα 934 εκ €, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον – Υποδομές Μεταφορών – Αειφόρος Ανάπτυξη» το οποίο έχει διαθέσιμα 4,3  δις € για αντίστοιχα έργα.

Σημαντικά ποσά για τη χρηματοδότηση έργων ύδρευσης και αποχέτευσης υπάρχουν και από το Πράσινο Ταμείο.

Για τη διοικητική αναδιοργάνωση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης οι πόροι θα εξευρεθούν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα» και συγκεκριμένα από τους άξονες «Αναβάθμιση ικανοτήτων ΟΤΑ Α και Β Βαθμού», «Αναδιοργάνωση Δομών και Λειτουργίας»,  «Διοίκηση βάση στόχων – Αξιολόγηση ανθρώπινου Δυναμικού». Το πρόγραμμα αυτό διαθέτει για τους σκοπούς αυτούς 394 εκ. €.

Μικρότερης κλίμακας έργα θα χρηματοδοτηθούν από τα ανταποδοτικά τέλη ύδρευσης.

Να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα στον τομέα της ύδρευσης δεν έχουμε αξιοποιήσει στοιχειωδώς κονδύλια από τα Επιχειρησιακά προγράμματα του ΕΣΠΑ (ο Δήμος πρόσφατα υπέβαλε προτάσεις), παρόλο που τόσο η Περιφέρεια Αττικής μέσω του ΠΕΠ, όσο και το Επιχειρησιακό  Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» έχουν εκδώσει από καιρό (2009) πολλές προσκλήσεις προς τους Δήμους για τη χρηματοδότηση τέτοιων έργων.

Οι υδατικοί πόροι, είναι περιορισμένοι σε σχέση με παλαιότερες εποχές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Είναι μη ανακτήσιμοι πόροι και επομένως δεν πρέπει να σπαταλούνται και να υποβαθμίζονται.

Η διαχείριση τους έχει ευθεία σχέση με την ύπαρξη της ζωής, όμως πέρα και πάνω από όλα αποτελεί στοιχείο και δείγμα πολιτισμού.

Δ. ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ

Α. ΑΚΑΘΑΡΤΩΝ

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα επεξεργασίας και διάθεσης των υγρών αποβλήτων του νησιού, απαιτείται η εκπόνηση ενός Ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των υγρών αποβλήτων, όλων των κατηγοριών (οικιακών, ελαιοτριβείων, σφαγείων κλπ), προκειμένου να αναδειχθούν οι βέλτιστοι μέθοδοι επεξεργασίας τους, είτε σε τοπικό επίπεδο (ανά οικισμό ή ομάδες οικισμών), οι οποίες θα καλύπτουν το σύνολο του νησιού.

Διαφαίνεται ωστόσο ότι η λύση των Εναλλακτικών Συστημάτων Επεξεργασίας Αστικών Αποβλήτων (Σ.Ε.Α.Α) σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΥΠΕΚΑ και της ΕΕ(2012). για  οικισμούς με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, όπως είναι όλοι στα νησιά μας, να είναι η καταλληλότερη.

Αποτελούνται κυρίως από Σηπτική δεξαμενή και απορροφητική τάφρο υπεδάφιας διάθεσης (φυσική επεξεργασία), χωρίς να απαιτείται δίκτυο αποχέτευσης.

Εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν περίπου 5 τέτοιες μονάδες.

Το κόστος κατασκευής τους υπολογίζετε σε 1.250 €/  ισοδύναμο κάτοικο και το ολικό κόστος σε 5 εκατομμύρια € (σχεδόν όσο κόστισε ο Βιολογικός καθαρισμός Καψαλίου) που θα βρεθούν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον – Υποδομές Μεταφορών – Αειφόρος Ανάπτυξη» του νέου ΕΣΠΑ.

Τα πλεονεκτήματα των (Σ.Ε.Α.Α) έναντι των άλλων πολύπλοκων συστημάτων είναι:

1.    Η ευκολότερη αδειοδότησή τους.

2.    Το μικρότερο κόστος κατασκευής.

3.    Οι ελάχιστες ζημιές λόγω απουσίας σύνθετου μηχανολογικού εξοπλισμού.

4.    Το μικρότερο κόστος λειτουργίας.

5.    Τελικά η μικρότερη επιβάρυνση του Δημότη από δημοτικά τέλη.

Στις άμεσες προτεραιότητές μας είναι η ολοκλήρωση του αποχετευτικού δικτύου της Χώρας.

Θα αναθέσουμε ειδική μελέτη για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων.

Τα Σφαγεία που θα κατασκευαστούν θα περιλαμβάνουν αυτόνομη διαχείριση των αποβλήτων τους.

Β. ΟΜΒΡΙΩΝ

Κεντρικό σύστημα αποχέτευσης των ομβρίων υδάτων δεν υπάρχει, εκτός από ένα μικρό τμήμα στο Δ.Δ Ποταμού και του Οικισμού της Χώρας (κατάλοιπο του έργου που είχε κατασκευαστεί επί Αγγλοκρατίας στο νησί). Στους περισσότερους οικισμούς η απορροή γίνεται διαμέσου των δρόμων και από εκεί μέσω φυσικών κλίσεων του εδάφους σε παρακείμενα ρέματα. Το γεγονός ότι εντός των κατοικημένων περιοχών υπάρχουν αρκετές αδόμητες επιφάνειες, συμβάλλει στην αποφυγή ακραίων προβλημάτων στην απορροή των όμβριων. Ωστόσο οι καταστροφικές πλημμύρες του έτους 2000 και 2001 ανέδειξαν ότι ορισμένες περιοχές και οικισμοί είναι απροστάτευτες εφόσον η πλημμυρική παροχή ξεπεράσει ένα όριο (πιθανόν το όριο βροχής της 20ετίας). Συγκεκριμένα τέτοιες  περιοχές είναι η ευρύτερη περιοχή της Παλαιόπολης - Αβλέμονα, της Πλατειάς Άμμου, της Αγίας Πελαγίας, του Διακοφτιού και του Καψαλίου. Και οι πέντε αυτές περιοχές αφορούν παραθαλάσσιους οικισμούς οι οποίο είναι χτισμένοι στην απόληξη προς τη θάλασσα απότομων ισοϋψών καμπύλων, καταλήγουν εντός τους απότομα ρέματα και χείμαρροι ενώ  δεν υπάρχει καμία  αντιπλημμυρική προστασία.

Στο πλαίσιο της πρόληψης φυσικών καταστροφών θα εκπονηθεί άμεσα μελέτης αντιπλημμυρικής προστασίας ειδικά των οικισμών αυτών και η οποία θα εντάσσεται στο πλαίσιο ενός Ολοκληρωμένου Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας για τα νησιά.

Το Σχέδιο αυτό θα μας υποδείξει τα κατάλληλα αντιπλημμυρικά έργα στις περιοχές αυτές, τα οποία μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε από τις πιστώσεις του Πράσινου Ταμείου, του ΠΕΠ Αττική και του Ε.Π «Περιβάλλον – Υποδομές Μεταφορών – Αειφόρος Ανάπτυξη» του νέου ΕΣΠΑ.