Αύγουστος – μήνας ΔΕΚΑΠΕΝΤΙΣΜΟΥ Αγία Μόνη

O Αύγουστος ήταν πάντα για τους ντόπιους ο μήνας του δεκαπεντισμού, μήνας ‘ψυχικής ανασκαφής’ και δοξολογίας του Θεού. Δύσκολο το έργο της αρχαιολογικής σκαπάνης αλλά δυσκολότερο αυτό της ψυχικής σκαπάνης, για το σκάψιμο της ψυχής μας και την αναζήτηση της ανθρωπιάς μας

Είμαστε οι αναμνήσεις μας και όλοι μας- άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο- κλείνουμε στην ψυχή μας την τρυφερότητα και τη ζωντάνια των παιδικών αναμνήσεων. Είναι το απόθεμα της ενέργειάς μας, όταν οι απαιτήσεις της καθημερινότητας απομυζούν και τις τελευταίες σταγόνες ευαισθησίας που μας έχουν απομείνει.

Αυτές οι αναμνήσεις οδήγησαν τα βήματά μου στη Μονή της Αγίας Μόνης, το καλοκαίρι του 1993, ως τελευταίο αποχαιρετιστήριο στη γιαγιά που είχε φύγει το Χειμώνα εκείνης της χρονιάς.

Γύρισα το ρολόι του χρόνου 20 χρόνια πίσω.......σ’ένα δρομάκι στενό, ανηφορικό που ανέβαιναν μόνο γαϊδουράκια, σ’ένα προαύλιο απέραντο (έτσι τουλάχιστον μου φαινόταν τότε), σ’ένα χώρο γεμάτο παιδικές φωνές, φασαρία, αέναη κίνηση, αστεία, πολύβουες συζητήσεις, γλυκές ψαλμωδίες.....οι πόρτες των μικρών, ταπεινών κελιών ήταν όλες ανοικτές....ένα ανθρωπομελίσσι που με τους βόμβους και το αέναο βουητό του υμνολογούσε και δοξολογούσε τον Δημιουργό.   

Κάθε εργασία γινόταν από πολλούς μαζί, σαν ένα παιδικό ομαδικό παιχνίδι. Τίποτα δεν φαίνοταν κουραστικό, βαρετό, ανιαρό, ακατόρθωτο..... πού καιρός για τσακωμούς, έριδες και πικρόχολες κουβέντες. Όλα έλαμπαν ασβεστωμένα, καθαρά......Η αδελφή Μαριάμ έκανε τα μάρμαρα και τα μανουάλια να γυαλίζουν καθώς το φως του ήλιου περνούσε από τα παράθυρα και με τη γλυκύτητα της ψαλμωδίας της σε βοηθούσε να φθάσεις λίγο πιο κοντά στον Θεό..............και μέσα σε όλα τούτα, ο καλοκάγαθος παππούλης με το αινιγματικό του χαμόγελο, ο πάτερ-Ευθύμιος, έδινε την ευλογία του.

Μήπως δεν είμαστε παιδιά, δεν κάναμε φασαρία, δεν ξεσηκώναμε τον κόσμο με τις φωνές και τα παιχνίδια μας; Μα το μεγαλύτερο παιδί ήταν εκείνος...και επινοούσε παιχνίδια από το τίποτα..με ένα τοπάκι, με ένα μαντήλι, με ένα σπάγγο... Μας έβρισκε δουλειές να κάνουμε: είτε να δίνουμε κλήρους για την κατασκευή του δρόμου, είτε να σερβίρουμε λουκούμι και δροσερό νερό, είτε να καθαρίζουμε την αυλή από τα φύλλα.......Δόξα τω Θεώ, η δουλειά δεν μας έλειπε ποτέ.

Για τον παπα-Γιώργη δεν θα μιλήσω γιατί οι έπαινοι όσο κάποιος είναι εν ζωή φθείρουν την ψυχή. Τα έργα που έχουν γίνει στο Μοναστήρι της Αγίας Μόνης τα τελευταία δέκα χρόνια μιλάνε από μόνα τους. Οι κάτοικοι λένε συχνά πως ‘αν δεν έπιανε ο παπάς τσάπα, κασμά και μυστρί, έργο στο Μοναστήρι δεν θα τελείωνε’. Με το λιγοστό μου μυαλό πάντα πίστευα ότι οι ιερείς στα μοναστήρια των Κυθήρων τοποθετήθηκαν από το Θεό και όχι από Μητροπολίτες.[1] 

Από 1^η μέχρι 15 Αυγούστου, τα μοναστήρια του νησιού, μετατρέπονταν σε  μοναστικές κοινότητες, σε μικρά χωριά, χάρη στο έθιμο του Δεκαπεντισμού, μια ελάχιστη τιμή στην Υπεραγία Θεοτόκο, στη Μητέρα που σκεπάζει πάντα με την αγάπη και την προστασία Της τούτο τον ευλογημένο τόπο. Σχεδόν από κάθε σπίτι του νησιού κάποιος θα δεκαπέντιζε, καμιά φορά και ολόκληρες οικογένειες, μετά των τέκνων και των ζωντανών (γαϊδάρου και πουλερικών).

Οι Κυθήριοι δεν ξεχνούσαν ποτέ τα μοναστήρια τους και τα τιμούσαν όπως τους έπρεπε. Πρώτα έπρεπε να είναι ασβεστωμένο και καθαρό το σπίτι της Παναγιάς και μετά το δικό τους. Αγαπούσαν, αγαπούν και τιμούν ιδιαίτερα την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα. Η επιλογή όμως της Μονής γινόταν τις περισσότερες φορές με κριτήριο την απόσταση, έτσι οι κάτοικοι του μέσα δήμου (Φράτσια, Καρβουνάδα, Λιβάδι κ.τ.λ.) διάλεγαν την Αγία Ελέσσα ή την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα και οι κάτοικοι του έξω δήμου (Αρωνιάδικα, Φριλιγκιάνικα, Καστρισιάνικα, Λογοθετιάνικα κ.τ.λ.) την Αγία Μόνη[2].

Καθένας νιώθει τον πλούτο και την ευδαιμονία που του χαρίζει απλόχερα μέσω όλων των αισθήσεων τούτος ο τόπος, ώστε να του φαίνονται ευτελείς οι υλικές απολαύσεις. Σε καλεί η φύση προσκυνητή να απολαύσεις τούτο το μοναδικό πλούτο, δώρο του Δημιουργού στο δημιούργημά του:

-τις ευωδιές του βουνού, από τη φασκομηλιά, το θυμάρι, το πουρνάρι και τον σκίνο καθώς η πρωινή πάχνη φυλακίζει το άρωμά τους,

-τα χρώματα της ανατολής και της δύσης του ήλιου που φωτίζουν τα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής και της ανοίγουν μονοπάτια για να ανακαλύψει τα μυστήρια και τα μυστικά της φύσης, χαραμάδες προς τη σοφία του σύμπαντος,

-την πανδαισία των ήχων από το βουητό του  αέρα που μάχεται με τη θάλασσα και το βουνό, από τις καντάδες του τζίτζικα στις ακτίνες του ήλιου και τις ατέλειωτες συζητήσεις του τριζονιού με τα αστέρια,

- την ομορφιά που έχουν τα πλάσματα του Θεού που συμβιώνουν αρμονικά στον άγονο τούτο τόπο: μέλισσες που τρυγούν τις ευωδιές της φύσης, πέρδικες που σουλατσάρουν με το χάραμα του ήλιου στις πεζούλες και τα ματζιπέτια της Μονής, αγριοκάτσικα που απολαμβάνουν την ελευθερία τους στα κακοτράχαλα βουνά.........

Όλα τούτα και χιλιάδες άλλα κάνουν την ψυχή πάνω στην Αγία Μόνη να αναζητά το Θεό, να θέλει να γίνει μέτοχος του θεϊκού μυστηρίου, ψηφίδα στο ψηφιδωτό του πλάστη Δημιουργού, θυμίαμα και φλόγα δοξολογίας στο Θεό της αγάπης. «Κι αν όλα σε απογοητέψουν και όλοι σε απορρίψουν, τούτο να ξέρεις: η αγκαλιά του Θεού είναι πάντα ανοικτή και γεμάτη αγάπη για σένα», έτσι έλεγε η γιαγιά.

Η ψυχή, από τη φύση της αναζητά τα ύψη του ουρανού,  την άκρα λιτότητα, την απελευθέρωση από τα δεσμά του υλικού παράδεισου, το πέταγμα προς τα ουράνια. Και η Αγία Μόνη σου δίνει αυτή την αίσθηση, την αιώρηση μεταξύ ουρανού και γης.

Αναγνωρίζω και κατανοώ ότι οι ανέσεις της σύγχρονης ζωής μας έχουν κάνει απαιτητικούς και ......καλοπερασάκηδες. Θέλουμε το κελί να έχει κάποιες ανέσεις. Έτσι προκειμένου τα μοναστήρια να ξαναγεμίσουν, οι ιερείς-ηγούμενοι των Μονών και οι επίτροποι με την αμέριστη βοήθεια κάποιων Κυθηρίων φρόντισαν τα τελευταία χρόνια να διαμορφώσουν τα κελιά με ατομική τουαλέτα και κουζίνα.

Συνεπώς οι προφάσεις για αδυναμίες παραμονής που αφορούν άτομα τρίτης ηλικίας και μικρά παιδιά δεν ευσταθούν. Αντιθέτως οι Μονές μας είναι ιδανικές ακριβώς για αυτές τις ηλικίες, για να σμίξουν τα νειάτα με τη γεροντική σοφία και τα γηρατειά να ξαναπάρουν ζωή από την φρεσκάδα της παιδικής αθωότητας και ζωηράδας.

 Ίσως οι γονείς εργάζονται,` λοιπόν θερμοπαρακαλώ παππούδες και γιαγιάδες (οι περισσότεροι από αυτούς φαίνονται νεότεροι από τους γονείς) πάρτε τα εγγόνια και ελάτε να δεκαπεντίσετε στα μοναστήρια του τόπου σας. Ας μην είναι 15 μέρες. Ας είναι 2-3. Μην αφήσετε το έθιμο να χαθεί. Κι αν δεν μπορείτε να διανυκτερεύσετε, ελάτε να απολαύσετε τον όρθρο, τον εσπερινό ή το απόδειπνο. Δοκιμάστε τούτη την εμπειρία και αν απογοητευτείτε, βάλτε τα μαζί μου, που έμαθα να βλέπω τα πάντα με τα μάτια της ψυχής, που έχουν αρχίσει και γερνάνε.

Θέλετε ο φόρτος της δουλειάς, θέλετε η αλλοτρίωση της μεγάλης απρόσωπης πόλης, θέλετε οι σκοτούρες της καθημερινότητας, με κάνουν να νιώθω κάθε χρόνο ότι στην ανηφόρα της ζωής χάνω τον μέσα μου Άνθρωπο. Τώρα όμως ξέρω ότι μπορώ κάθε καλοκαίρι να τον ξαναβρίσκω: στην ανηφορική πορεία προς την Αγία Μόνη, στο δρόμο για τα Μυρτίδια, στην ενατένιση προς την Αγία Ελέσσα, σκαρφαλώνοντας τα κατσάβραχα, ανάμεσα στα πουρνάρια και τους σκίνους στα αιωρούμενα ξωκλήσσια των κυθηραϊκών βουνών, δεκαπεντίζοντας στην Αγία Μόνη.

Προσπάθησα να καταθέσω ένα κομμάτι της ψυχής μου σε ένα φύλλο χαρτί, γνωρίζοντας ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματα δύσκολα μεταδίδονται μέσα από το γραπτό λόγο. Τα ήθη και τα έθιμα είναι τρόπος ζωής, δεν είναι λόγια. Ας στρέψουμε το βλέμμα μας στα μοναστήρια του νησιού μας και ας φροντίσουμε να μην μείνουν άδεια τούτες τις 15 μέρες.

ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ στο σπίτι της Παναγιάς μας, στην Παναγία Μυρτιδιώτισσα, στην Αγία Μόνη, στην Αγία Ελέσσα.[3]

------------------------------

Ματίνα Παυλάκη

---

[1] Ο τόπος όπου βρίσκεται η κάθε Μονή και οι συνθήκες λειτουργίας της απαιτούν άλλη προσωπικότητα ιερέα.

[2] Ας μου συγχωρηθούν τυχόν ανακρίβειες και λάθη. Ό,τι γράφω είναι απλά κατάθεση ψυχής και μνήμης χωρίς να ανατρέχω σε πηγές.

[3] Η τελευταία Μονή δεν είναι αφιερωμένη στην Παναγία αλλά σε Αγία που άγιασε στο νησί μας. Όμως τις 15 μέρες του δεκαπενταύγουστου, τιμά και αυτό το μοναστήρι την Παναγία μας.