Την επαύριον της μεγάλης
εορτής του πολιούχου των Αντικυθήρων Αγ. Μύρωνος, τελέστηκε λαμπρή Αρχιερατική
Θεία Λειτουργία στον Ι. Ναό Αγ. Χαραλάμπους Ποταμού Αντικυθήρων, ιερουργούντος
του Σεβ/του Μητροπολίτου Κυθήρων και Αντικυθήρων κ. Σεραφείμ.
Ο Σεβασμιώτατος
επέλεξε να παραμείνει στο νησί και να ιερουργήσει και στον όμορφο αυτό ναό που
πρόσφατα ανακαινίστηκε και στον οποίο λειτούργησε και κατά την πανήγυρη του Αγ.
Χαραλάμπους τον περασμένο Φεβρουάριο. Μαζί με τον Σεβασμιώτατο συλλειτούργησε
και ο Ιερεύς των Αντικυθήρων π. Αντώνιος και ο π. Ιωάννης Γολεμάτης από τα
Κύθηρα.
Προ του πέρατος της Θείας
Λειτουργίας τελέστηκε το Αρχιερατικόν Μνημόσυνον του αειμνήστου Ιερέως των
Αντικυθήρων π. Φραγκίσκου Χαρχαλάκη που ιεράτευσε στο νησί από το 1927 μέχρι το
1973 οπότε και εκοιμήθη. Ο Σεβασμιώτατος τίμησε τον «παπά – Φραγκιά» με την τέλεση του Αρχιερατικού Μνημοσύνου αλλά και
με μια άκρως συγκινητική ομιλία που ανακάλεσε στους Αντικυθηρίους μνήμες και
θύμησες του παρελθόντος, όταν ο π. Φραγκίσκος ιεράτευε στο νησί το οποίο έσφυζε
από ζωή (400-500 μόνιμοι κάτοικοι) παρά τις δυσχέρειες εκείνων των χρόνων.
Επίσης,
για τον π. Φραγκίσκο μίλησε και ο Αντικυθήριος ιατρός Dr. Διονύσιος Γαλανάκης, εκ
των κορυφαίων αιματολόγων στο νοσοκομείο STONYBROOK της Νέας Υόρκης, που πριν
μεταναστεύσει από τα Αντικύθηρα για τις Η.Π.Α. στη δεκαετία του 1950, έλαβε τα
νάματα της πίστης και της ευσεβείας διακονώντας στο Ιερό και το Αναλόγιο με τον
αείμνηστο π. Φραγκίσκο. Ο κ. Γαλανάκης ανέφερε ότι ο π. Φραγκίσκος δίδασκε τους
νέους να εφαρμόζουν το εξής τρίπτυχο στη ζωή τους: αγάπη, στοργή, φιλανθρωπία. Στη
Θεία Λειτουργία και το Ιερό Μνημόσυνο έψαλλε μελωδικότατα ο Πρωτοψάλτης κ.
Ιωάννης Τσούνης με την ιεροψαλτική συνοδεία του. Στο τέλος μοιράστηκε
αναμνηστική φωτογραφία του αειμνήστου Ιερέως σε όλο το εκκλησίασμα και
προσφέρθηκε καφές από τους συγγενείς του π. Φραγκίσκου (εγγόνια και δισέγγονα).
Ο π. Φραγκίσκος Χαρχαλάκης
γεννήθηκε το 1880 στα Αντικύθηρα και έλαβε τον πρώτο και δεύτερο βαθμό της
Ιερωσύνης από τα Τίμια Χέρια του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κυθήρων και
Αντικυθήρων κ. Δωροθέου Κοτταρά (μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης
Ελλάδος) τον Φεβρουάριο του 1927 στον Ι. Ν. Αγίας Άννης στη Χώρα Κυθήρων.
Υπήρξε υποδειγματικός στην επιτέλεση των ιερατικών του καθηκόντων,
καλλιφωνότατος και άριστος γνώστης του τυπικού της Εκκλησίας αλλά και της
Υμνολογίας ολοκλήρου του έτους, την οποία ήξερε από στήθους. Κατέλιπε φήμη
ευσεβεστάτου και ταπεινού εκκλησιαστικού ανδρός, αγαθού λευίτου, με μεγάλο
κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο το οποίο ακόμα παραμένει εν πολλοίς άγνωστο στο
νησί καθώς ο ίδιος δεν δημοσιοποιούσε τις αγαθοεργίες που έπραττε.
Μια
χαρακτηριστική αναφορά για τον π. Φραγκίσκο Χαρχαλάκη έγραψε ο εξόριστος στα
Αντικύθηρα Ιατρός Αντώνιος Φλούντζης κατά τη δεκαετία του 1950. Στο καταπληκτικό βιβλίο – χρονικογράφημά του σχετικά
με την πολυετή εξορία του στο νησί με τίτλο «Στο
Στρατόπεδο Υγειονομικών Αντικυθήρων και στην Τρίπολη 1955-1962» (εκδ.
Φιλιππότη, Αθήνα, 1988), αναφέρει για τον παπά – Φραγκιά: «Το σήμα στα Αντικύθηρα ήρθε στις 9 Ιούλη 1956 και ο Σταθμάρχης μας
ειδοποίησε ότι έχουμε μηνιαία άδεια και μπορούμε να φύγουμε […]. Εκείνο που μας
συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν η συμπεριφορά του παπά-Φραγκιά Χαρχαλάκη. Ήρθε νωρίς
από 2 χιλιόμετρα μακριά για να μας αποχαιρετήσει. Κι αυτός ο σεβάσμιος
γέροντας, πάνω από 80 χρονών, την ώρα που ξεκινούσαμε άρπαξε έναν μεγάλο μπόγο
με κουβέρτες και ήθελε να τον κατεβάσει στην προβλήτα. ‘Όχι παπά μου’ του είπα.
‘Σε ευχαριστούμε πολύ. Μας συγκινεί πάρα πολύ η χειρονομία σου και η αγάπη που
μας δείχνεις, αλλά υπάρχουν τόσοι άλλοι για τη δουλειά αυτή’. Τον αγκάλιασα και
τον φίλησα. Ο παπάς όμως επέμενε. Και για να δώσω μια διέξοδο, να πάρει κάτι
για να κατεβάσει κι αυτός, του έδωσα την τσάντα μου. ‘Ορίστε πάρτε την τσάντα’,
του είπα».
Παρακάτω ακολουθεί μαρτυρία
για τον π. Φραγκίσκο, από τον εγγονό του Εμμανουήλ Γ. Χαρχαλάκη:
Από τη ζωή του παπά –
Φραγκιά, από όσα εγώ είδα και έζησα.
Απέκτησαν μαζί με την παπαδιά του 8 παιδιά (4 αγόρια και 4 κορίτσια),
εκ των οποίων τα 4 πέθαναν σε πολύ νεαρή ηλικία. Ο παπά – Φραγκιάς ήταν πολύ
καλός άνθρωπος και πολύ εργατικός, και σαν λαϊκός και μετέπειτα σαν Ιερεύς ήταν
πολύ καλόκαρδος πάντα με το γέλιο του και αστείο του. Σαν Ιερέας προσπαθούσε
πάντα να προσελκύσει τους ανθρώπους στην Εκκλησία. Οι γραμματικές του γνώσεις
δεν ήταν πολλές, πήγε μόνο μέχρι την 4η Δημοτικού, άλλοτε ένα μήνα
το χρόνο, άλλοτε 3 μήνες το χρόνο, μιας και τότε τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα.
Ως λαϊκός κλήθηκε να πολεμήσει στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 και
απολύθηκε με το νόμο των τεσσάρων παιδιών όταν γεννήθηκε το τέταρτο παιδί του.
 |
| Εορτασμός Αγ. Μύρωνος, έτος 1927. Η φωτογραφία προσφέρθηκε από τον Γεώργιο Πλουμίδη στο νέο τότε Ιερέα των Αντικυθήρων π. Φραγκίσκο Χαρχαλάκη που είχε χειροτονηθεί εκείνο το έτος και συμμετείχε στην εορτή του πολιούχου Αγίου για πρώτη φορά ως Ιερεύς κρατώντας και το Ιερόν Ευαγγέλιον (παραχώρησις υπό του εγγονού του Φραγκίσκου Γ. Χαρχαλάκη). |
Ως λαϊκός ήταν πολύ μερακλής και άνθρωπος της παρέας, πολύ κοινωνικός
και αγαπητός σε όλο το νησί. Γλεντούσε, τραγουδούσε και έπαιζε λύρα. Ακόμα και
ως Ιερεύς, ήταν ο πρώτος πάντα που άνοιγε το χορό στο πανηγύρι του Αγίου
Μύρωνος, πάντα μετά τη Θεία Λειτουργία και ποτέ από βραδύς.
Βοηθούσε φτωχούς ανθρώπους, πιο φτωχούς από κείνον. Χωρίς να το
γνωρίζει κανένας διπλανός του, ούτε ακόμα και το σπίτι του, προσέφερε σε
φτωχούς κατοίκους του νησιού το πρόσφορο, τον άρτο, το κρασί και το λάδι που
περίσσευε από την Εκκλησία. Εφάρμοζε κατά γράμμα αυτό που λέει ο ύμνος «μη
επιγνώτο η αριστερά της δεξιάς το έργον». Πολλές φορές στερούνταν ο ίδιος το ψωμί
ή το κρασί για να το προσφέρει κρυφά στον διπλανό του (τότε τα Αντικύθηρα είχαν
πάνω από 400 – 500 κατοίκους).
 |
| Ο αείμνηστος Ιερεύς των Αντικυθήρων π. Φραγκίσκος Χαρχαλάκης, 1880-1973. |
Στην ιεροσύνη του υπήρξε υποδειγματικός και μιμούνταν τον προστάτη του
Άγιο Μύρωνα που ήταν «ιερεύς εννομώτατος». Ήταν καλλιφωνότατος και βροντόφωνος
και επιτελούσε πάντοτε σωστά και κατά την τάξη τη Θεία Λειτουργία και όλες τις
Ακολουθίες. Ήταν όμως αρκετά αυστηρός
στα της Θείας Λατρείας. Παρά τα λίγα γράμματα που γνώριζε, είχε καταφέρει να
καλλιεργηθεί και να μάθει από μόνος του πολλά περισσότερα και να διαβάσει πολλά
ιερατικά και θεολογικά βιβλία. Η βαθειά φιλία του με τον αείμνηστο Ιερέα των
Κυθήρων π. Σταύρο Χάρο ήταν καταλυτικής σημασίας για την προσωπική του
παίδευση. Ο πατήρ Σταύρος αγαπούσε βαθύτατα τον παπά Φραγκιά και κάθε χρόνο ερχόταν
στο νησί του Αγ. Μύρωνος για να συλλειτουργήσουν και να συνεορτάσουν. Η φιλία
τους και η πνευματική τους σχέση ήταν υποδειγματική. Ο παπά – Φραγκιάς πάντα
στο τέλος της Λειτουργίας εξηγούσε με λίγα και κατανοητά λόγια το νόημα του
Ευαγγελίου της ημέρας αλλά ταυτόχρονα συμβούλευε τους ενορίτες του για διάφορα
καθημερινά και προσωπικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν.
Πάντα όταν τελούσε Ιερά Μυστήρια έβγαζε κήρυγμα. Στην εξόδιο ακολουθία
πάντα με τα μάτια του βουρκωμένα και κλαίγοντας μιλούσε για τον ενορίτη, το
χωριανό, το φίλο του που προέπεμπε και γνωρίζω καλά ότι πάντα στην Προσκομιδή
μνημόνευε όλους τους φίλους, συντοπίτες και ενορίτες του που είχαν αποβιώσει.
Γι΄αυτό πήγαινε στο Ναό με το γαϊδουράκι του πολύ πριν τις 6 το πρωί και
τελούσε μόνος του το Μεσονυκτικό των Κυριακών. Το σωστό Μυστήριο ήταν
προτεραιότητά του. Έβγαζε λόγο μέσα από την καρδιά του και συμβούλευε κατάλληλα
είτε τους νεόνυμφους, είτε τους γονείς των παιδιών και τους αναδόχους τους.
Όταν μίλαγε επικρατούσε πολλή ησυχία και όλοι τον άκουγαν με προσοχή. Τους
γάμους τους έκαναν τότε συνήθως στο σπίτι της νύφης. Πάντα μετά το Μυστήριο και
αφού είχε συμβουλεύσει τους νεόνυμφους, άνοιγε πρώτος το γαμήλιο χορό και
χόρευε ο ίδιος το αντρόγυνο, κάτι που οι νεόνυμφοι τότε θεωρούσαν μεγάλη ευλογία
στην αρχή της νέας τους ζωής, ενώ ποτέ δεν παρέλειπε να πει και τα ωραία,
πηγαία και κυρίως αγνά αστεία του.
Αν υπήρχε ανάγκη να βαφτιστεί κάποιο παιδί (λόγω υγείας) πήγαινε
πάντοτε αμέσως με μεγάλη προθυμία και πρότεινε πάντα να βοηθήσει όπως μπορούσε.
Πάντα πήγαινε αφιλοκερδώς και όταν τον καλούσαν για μυστήρια, ευχέλαια,
αγιασμούς κ.λπ. στα σπίτια ή στους στάβλους για τα ζώα (στη γιορτή του Αγ.
Μοδέστου) πήγαινε πάντοτε με το χαμόγελο στα χείλη και ευχόταν υγεία σε όλους.
Στον Μικρό και Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανείων πάντα κατά το τοπικό
έθιμο, ο παπά – Φραγκιάς αφιλοκερδώς έτρεχε σε όλο το νησί για να «φωτίσει» όλα
τα σπίτια και όλους τους κατοίκους. Τη μία μέρα στην πάνω ενορία (Αγ. Μύρωνος)
και την δεύτερη μέρα στην κάτω (Αγ. Χαραλάμπους), ενώ πήγαινε με το γαϊδουράκι
του ακόμα και στον Φάρο του νησιού που τότε υπηρετούσαν οι φαροφύλακες, μια
διαδρομή πολλών ωρών για να τους αγιάσει. Πήγαινε μέχρι και στις στάνες και
τους σταύλους των ζώων και στα μελίσσια που πάντα θεωρούσε ευλογημένα. Δεν ήταν
λίγες οι φορές που λόγω τη βροχής γύριζε τη νύχτα των Φώτων στο σπίτι μούσκεμα
αλλά πάντα ευχαριστημένος που είχε καταφέρει να αγιάσει όλο το νησί
κυριολεκτικά.
Όλη του η ζωή ήταν μια διαρκής προσπάθεια να προσελκύσει όλο και περισσότερο
κόσμο στην Εκκλησία. Πήγαινε στα καφενεία όπου έκανε και δεχόταν αστεία από
τους συγχωριανούς του, αλλά πάντοτε στο τέλος τους έλεγε με τη χαρακτηριστική
βροντώδη φωνή του: «καλά γελάσαμε σήμερα, αλλά αύριο ούλοι στην Εκκλησία,
όποιος δεν έρθει θα του βάλω απουσία»….
Ποτέ δεν θα ξεχάσω στην Ανάσταση που σταύρωνε 2 μεγάλες λαμπάδες και
μετέδιδε από την Ωραία Πύλη το Άγιο Φως, ενώ όταν έψαλλε το Χριστός Ανέστη
σειόταν όλος ο ναός από την καλλιφωνία και το βάθος της φωνής του.
Ο παπά – Φραγκιάς χειροτονήθηκε στην Αγία Άννα της Χώρας στις 23/2/1927
ως Διάκονος και την επομένη μέρα ως Πρεσβύτερος από τον Μητροπολίτη Δωρόθεο.
Τον Σεπτέμβριο του 1927 έλαβε μέρος στην εορτή της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας
στα Κύθηρα μαζί με πλειάδα Κυθηρίων Ιερέων. Ο Μητροπολίτης Δωρόθεος είπε στο
τέλος ότι ο παπά – Φραγκιάς ήταν ο πιο καλλίφωνος από όλους!
Όταν υπήρχε ανάγκη οικοδομικών εργασιών σε κάποια Εκκλησία, ήταν ο
πρώτος που θα βοηθούσε για να προσελκύσει και άλλο κόσμο. Πάλεψε πολύ στη ζωή
του για να συντηρήσει την οικογένειά του καθώς τότε οι Ιερείς ήταν άμισθοι.
Ήταν άριστος γεωργός και κτηνοτρόφος, είχε αμπέλια και υπήρξε εξαιρετικός
ψαράς, ενώ είχε και μέλισσες.
Μετά τη συνταξιοδότησή του λόγω γήρατος, πήγαινε ανελλιπώς στο ναό και
έψελνε, ήξερε όλες τις ακολουθίες, όλες τις ευχές και όλους τους ύμνους του
ενιαυτού απέξω. Είχε σχεδόν τυφλωθεί στα τελευταία του και έψελνε ακόμα στο
αναλόγιο. Προσέλκυσε έτσι στο αναλόγιο τον γιό του Γεώργιο (και πατέρα μου) που
διετέλεσε ψάλτης της νήσου για περισσότερα από 60 χρόνια.
Ο παπά – Φραγκιάς αφιέρωσε πριν πεθάνει τα λίγα και τριμμένα άμφιά του
σε όλους τους ναούς των Αντικυθήρων (αλλού ένα πετραχείλι, αλλού ένα φελώνιο
κ.λπ.) γιατί θεωρούσε ότι αυτά ανήκουν στην Εκκλησία και όχι στον ίδιο. Το
αντερί του ήταν τριμμένο καθώς ό ίδιος έζησε μια ζωή φτωχή γεμάτη στερήσεις,
πόνο από την πρόωρη απώλεια 4 παιδιών του, μάχη για την καθημερινή επιβίωση και
κατέληξε να εγκαταλείψει τα γήινα ενδεής αλλά ευλογημένος καθώς αγωνίστηκε τον
καλό αγώνα και ιεράτευσε υποδειγματικά στον δύσκολο αυτόν τόπο.
Κοιμήθηκε λόγω γήρατος παραμονές του Ευαγγελισμού του 1973 και τον
κήδεψε με μεγάλη οδύνη ο επιστήθιος φίλος του από τα Κύθηρα, αείμνηστος
Ιερομόναχος π. Ευθύμιος Καλλίγερος, που συντετριμμένος έφτασε με καΐκι στο νησί
για να προπέμψει τον συλλειτουργό φίλο του παπά – Φραγκιά.
Ο παπά – Φραγκιάς υπήρξε φυσιογνωμία μεγίστη για το νησί μας. Άφησε
εποχή, ώστε ακόμα και σήμερα 40 χρόνια μετά την κοίμησή του να μιλάμε όλοι
γι΄αυτόν. Οι ευχές και δεήσεις του στο Ουράνιο Θυσιαστήριο ας συνοδεύουν πάντα
το νησί μας και τους κατοίκους του.
----------------------------
Στράτος Χαρχαλάκης
----------------------------
