Ιοί, οι μικρότεροι… μεγάλοι άγνωστοι!!! Οι μικροοργανισμοί
που επί δεκαετίες παρέμεναν ουσιαστικά άγνωστοι, αποτελώντας το
«φόβητρο» επιστημόνων και ασθενών, σήμερα αποκαλύπτουν μια άλλη πλευρά
τους, πολύ πιο «φωτεινή» και, σίγουρα, ασύγκριτα πιο αισιόδοξη.
Μια πλευρά, που όχι μόνο δεν παραπέμπει σε λοιμώξεις και επιδημίες
κάθε είδους και βαρύτητας, αλλά, αντίθετα, αποδεικνύεται πολύτιμη αρωγός
στη μάχη των επιστημόνων με τον καρκίνο! Με την κατάλληλη επεξεργασία
στο εργαστήριο, είναι πλέον εφικτή η γενετική τροποποίηση πολλών ιών, οι
οποίοι από παθογόνοι μικροοργανισμοί μετατρέπονται σε «επιθετικά» και
«έξυπνα» όπλα, που παρακάμπτουν τα υγιή κύτταρα και «σκοτώνουν» τα
καρκινικά.
Οι ιοί αυτοί ονομάζονται ογκολυτικοί και η αντίστοιχη θεραπεία, ιοθεραπεία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ιός του απλού έρπητα (HSV), ο
οποίος, σύμφωνα με μεγάλη κλινική μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο, έδειξε
εντυπωσιακά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση ενός από τους πλέον
επιθετικούς καρκίνους του δέρματος, του μεταστατικού μελανώματος.
Αντίστοιχες ιοθεραπείες με άλλους ιούς, μεταξύ των οποίων και εκείνος
της ιλαράς, χρησιμοποιούνται και σε άλλες μορφές καρκίνου (κεφαλής και
τραχήλου, πολλαπλό μυέλωμα, ορισμένα σαρκώματα κτλ), με πολλά υποσχόμενα
αποτελέσματα.
Τα πρωτοποριακά, και άκρως ελπιδοφόρα, αυτά στοιχεία ανακοίνωσε χθες ο Καθηγητής Κλινικής Ιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Κλινικής Ιολογίας του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιολογίας κ. Γεώργιος Σουρβίνος
σε συνέντευξη τύπου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατανόησης των Ιών
(Virus Appreciation Day – 3 Οκτωβρίου). Στη συνέντευξη συμμετείχαν,
επίσης, ο Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας/ Παιδικής και
Εφηβικής Γυναικολογίας, Ειδικός Παιδογυναικολόγος, Διευθυντής της Β’
Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο «Αρεταίειο» κ. Ευθύμιος Δεληγεώρογλου, ο οποίος αναφέρθηκε στα νεότερα δεδομένα σχετικά με τον ιό HPV, και η Παιδίατρος – Λοιμωξιολόγος,
Υπεύθυνη του Τμήματος Παρεμβάσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας
του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) κ. Έλενα Μαλτέζου, η οποία έκανε λόγο για τα αναδυόμενα νοσήματα από τη μετακίνηση πληθυσμών.
Όπως είπε ο Καθηγητής κ. Γ. Σουρβίνος, η συγκεκριμένη αυτή θεραπεία
πραγματοποιείται με την εξαπόλυση «δύο παρατεταμένων επιθέσεων» στα
καρκινικά κύτταρα με τη βοήθεια του ιού του απλού έρπητα. O ιός αυτός
επελέγη επειδή δεκαετίες τώρα χρησιμοποιείται στην ιατρική έρευνα και οι
επιστήμονες γνωρίζουν, πλέον, πολλά για τη δομή και τον τρόπο δράσης
του.
Η πρώτη επίθεση αφορά την αναπαραγωγή του ιού. Ο ιός τροποποιείται
γενετικά ώστε να μην μπορεί, πλέον, να αναπαραχθεί μέσα στα υγιή
κύτταρα, αλλά μόνο μέσα στα καρκινικά. Έτσι, όταν εισέλθει στο εσωτερικό
τους, αρχίζει να αναπαράγεται έως ότου οι πληθυσμοί του γίνουν τόσο
μεγάλοι, ώστε, τελικά, τα καρκινικά κύτταρα να καταστραφούν.
Η δεύτερη επίθεση αφορά το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς. Ο ιός
έχει υποστεί πρόσθετες γενετικές τροποποιήσεις, οι οποίες διεγείρουν το
ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να ενεργοποιηθεί και να προσπαθήσει να τον
καταστρέψει, επιτιθέμενο στους καρκινικούς όγκους. Η θεραπεία αυτή
εμφάνισε εντυπωσιακά αποτελέσματα όσον αφορά την ανταπόκριση των
ασθενών, την πλήρη εξάλειψη ή μείωση του όγκου, καθώς και την επιβίωση
των ασθενών.
Σε ό,τι αφορά τους ιούς γενικότερα, ο κ. Σουρβίνος τόνισε ότι είναι
συνυφασμένοι με την ανθρώπινη ζωή, καθώς πολλαπλασιάζονται και
μεταδίδονται προσβάλλοντας τα ανθρώπινα κύτταρα. Έχουν αναπτύξει
ιδιαίτερα ευέλικτους μηχανισμούς μόλυνσης των κυττάρων-στόχων τους, με
απώτερο σκοπό την εξάπλωσή τους. Οι μολύνσεις που προκαλούν μπορεί να
είναι τοπικές ή συστημικές, λανθάνουσες ή οξείες, χρόνιες ή
υποτροπιάζουσες. Οι τρόποι μετάδοσης ποικίλουν ανάμεσα στους ιούς, όπως
π.χ. από άνθρωπο σε άνθρωπο, από έντομα σε άνθρωπο, από το περιβάλλον
στον άνθρωπο, κλπ. Η συμβίωση μεταξύ ιού και κυττάρου-ξενιστή, είναι
δυνατόν να προκαλεί ένα μεγάλο εύρος καταστάσεων για τον οργανισμό, από
εντελώς ασυμπτωματική πρόκληση ελαφρών συμπτωμάτων, όπως αυτά ενός
κοινού κρυολογήματος, έως πολύ σοβαρές λοιμώξεις, όπως αυτές του
κεντρικού νευρικού συστήματος ή ακόμα και τον θάνατο. Η έκβαση μιας
ιογενούς λοίμωξης εξαρτάται από διαφορετικούς παράγοντες, όπως είναι η
επάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος, το φύλο, η ηλικία, τα φάρμακα,
το άγχος, η ηλιακή ακτινοβολία, ο θηλασμός, αλλά και γεωγραφικούς ή
κοινονικο-οικονομικούς παράγοντες.
Σε ό,τι αφορά τον τομέα της Κλινικής Ιολογίας, είπε ο Καθηγητής, έχει
επιτευχθεί, επίσης, σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά την εργαστηριακή
διάγνωση ιογενών λοιμώξεων. Οι σύγχρονες μέθοδοι της Μοριακής Βιολογίας,
όπως αυτή της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης πραγματικού χρόνου
(Real-Time PCR), εφαρμόζονται, πλέον, σε επίπεδο ρουτίνας στα
εργαστήρια, εξασφαλίζοντας μέγιστη ευαισθησία και ειδικότητα στην
ανίχνευση των ιών. Επιπλέον, νέες μοριακές πλατφόρμες έχουν αναπτυχθεί,
διαθέτοντας, πλέον, κατάλληλη πιστοποίηση για διαγνωστική χρήση, με τις
οποίες είναι δυνατή η ταυτόχρονη ανίχνευση, σε πολύ μικρό χρονικό
διάστημα (1-2 ώρες), πολλαπλών ιών-στόχων, οι οποίοι είναι πιθανό να
μολύνουν το ίδιο σύστημα (π.χ. αναπνευστικό, ΚΝΣ, γαστρεντερικό, κλπ).
Είναι η λεγόμενη συνδρομική προσέγγιση (syndromic approach). Η
τεχνολογία αυτή εξαπλώνεται ραγδαία και εφαρμόζεται σε συστήματα υγείας
μεγάλων χωρών, καθώς τα οφέλη της είναι πολλαπλά.
Καταλήγοντας, ο κ. Σουρβίνος αναφέρθηκε στις επιστημονικές εκδηλώσεις
που άπτονται της Κλινικής Ιολογίας, αποκορύφωμα των οποίων για το 2018
θα είναι η διοργάνωση στη χώρα μας – από την European Society for
Clinical Virology -, του 21ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Κλινικής Ιολογίας,
το οποίο θα πραγματοποιηθεί στο Ζάππειο Μέγαρο, στις 23-26 Σεπτεμβρίου
2018, με Πρόεδρο του συνεδρίου τον ίδιο. Στο συνέδριο θα συμμετάσχουν
κορυφαίοι επιστήμονες του χώρου της Κλινικής Ιολογίας, ενώ την
εναρκτήρια ομιλία θα δώσει ο βραβευμένος με Νόμπελ για τις έρευνές του
στον ιό HPV, Καθηγητής Harald zur Hausen.
Αναφερόμενος στον ιό HPV, ο Καθηγητής κ. Ε. Δεληγεώρογλου υπογράμμισε
ότι ανήκει στην οικογένεια των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων και έχουν
αναγνωρισθεί πάνω από 200 γενότυποί του. Ο επιπολασμός της HPV λοίμωξης
παγκοσμίως προσεγγίζει τις 630 εκατομμύρια γυναίκες, ενώ τουλάχιστον 80%
των γυναικών θα έχει μολυνθεί με τον ιό HPV μέχρι την ηλικία των 50
ετών.
Το 2002 ξεκίνησε η μελέτη για το εμβόλιο εναντίον του HPV και
συμμετείχαν συνολικά 23 κέντρα από όλο τον κόσμο (ένα εξ’ αυτών ήταν το
Τμήμα Παιδικής-Εφηβικής Γυναικολογίας της Β’ Μαιευτικής και
Γυναικολογικής κλινικής του «Αρεταίειου» Νοσοκομείου), όπου
συμπεριελήφθησαν συνολικά 20.541 νεαρές γυναίκες, ηλικίας μεταξύ 16 και
23 ετών. Σύμφωνα με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού (ΕΠΕ), ο
εμβολιασμός συστήνεται ανεξάρτητα από τη έναρξη ή όχι των σεξουαλικών
επαφών σε γυναίκες ηλικίας 11-26 ετών, ενώ το νέο ΕΠΕ συστήνει ότι 2
δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών αρκούν στις ηλικίες 11-15 ετών, ενώ για
τις ηλικίες μετά τα 15 έτη χορηγούνται 3 δόσεις σε διάστημα 6 μηνών, με
τη δεύτερη δόση να πραγματοποιείται 1 ή 2 μήνες μετά την πρώτη δόση.
Υπάρχουν τρία εμβόλια, το διδύναμο, το τετραδύναμο και το
εννεαδύναμο. Το διδύναμο και το τετραδύναμο εμβόλιο έχουν 100%
αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των ογκογόνων τύπων 16 και 18 (70% των
καρκίνων τραχήλου της μήτρας), ενώ το τετραδύναμο εμβόλιο έχει 100%
αποτελεσματικότητα και στην πρόληψη των οροτύπων 6 και 11 (90% των
περιπτώσεων γεννητικών κονδυλωμάτων).
Παράλληλα, το διδύναμο και το
τετραδύναμο εμβόλιο έχουν 68,4% και 32,5% αντίστοιχα διασταυρούμενη
αποτελεσματικότητα, για άλλους 10 ογκογόνους τύπους του HPV. Το νέο
εννεαδύναμο εμβόλιο έχει 100% αποτελεσματικότητα έναντι των οροτύπων 6,
11, 16 18, 31, 33, 45, 52 και 58 του HPV (89% των καρκίνων και 82% των
προκαρκινικών αλλοιώσεων σχετιζομένων με τον HPV). Το εννεαδύναμο
εμβόλιο συστήνεται (στις Η.Π.Α.) σε κορίτσια ηλικίας 9 έως 26 ετών και
σε αγόρια 9 έως 15 ετών, εκτιμάται, δε, πως η εφαρμογή του σε κορίτσια
ηλικίας 12 ετών θα μείωνε μελλοντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του
τραχήλου της μήτρας κατά 85%.
Από την πλευρά της, η κ. Ε. Μαλτέζου επεσήμανε ότι τις τελευταίες
δεκαετίες έχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που μετακινούνται, με
αποτέλεσμα την εκμηδένιση των συνόρων και την αύξηση της δυνατότητας
άμεσης εξάπλωσης αρκετών λοιμωδών νοσημάτων μεγάλης σημασίας για τη
Δημόσια Υγεία. Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, κάθε χρόνο μετακινούνται
περισσότεροι από 1 δις άνθρωποι, από τους οποίους 900 εκ. για λόγους
αναψυχής, 85 εκ. για ανεύρεση εργασίας και 16 εκ. ως πρόσφυγες. Ειδικά
για τα διεθνή ταξίδια αναψυχής, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση
4% κάθε χρόνο, ενώ αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των ταξιδιών προς
τροπικούς και υποτροπικούς προορισμούς σε Ασία, Μέση Ανατολή και Αφρική.
Επίσης, οι ιοί ευθύνονται για αρκετές από τις πιο πρόσφατες επιδημίες
ή πανδημίες της ανθρωπότητας από αναδυόμενα ή νέο-αναδυόμενα νοσήματα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το SARS το 2003, η νόσος Chikungunya το
2005-2007, η πανδημική γρίπη Η1Ν1 το 2008-2009, η πολιομυελίτιδα στη
Συρία και στην Ανατολική Αφρική το 2013, το MERS το 2013-2014, τα
εισαγόμενα κρούσματα Ebola σε κάποιες χώρες το 2014, καθώς και η
τρέχουσα επιδημία ιλαράς στην Ευρώπη, με περισσότερα από 14.000 και 41
θανάτους. Σε όλες αυτές τις επιδημίες-πανδημίες, η μετακίνηση πληθυσμών
για οποιονδήποτε λόγο έπαιξε κομβικό ρόλο στη διασπορά του ιού και την
εξέλιξη της επιδημίας σε διασυνοριακό επίπεδο. Όλα αυτά ενισχύθηκαν και
από τις ελλείψεις των συστημάτων υγείας, των συστημάτων επιτήρησης, αλλά
και της εμβολιαστικής κάλυψης σε κάποιες
χώρες.
--------------------------------------
Πηγή: ΑΜΠΕ
--------------------------------------