ΠΕΙΡΑΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΥΡΣΑΡΟΙ

Ιστορίες από το Κλεφταύλακο - Η πειρατεία στα Βάτικα

Η ιστορία της πειρατείας είναι παλιά όσο και ο άνθρωπος ίσως.
Αναφορά για αυτήν έχουμε από τον Όμηρο που στην Ραψωδία Ξ της Οδύσσειας, στην με τον Εύμαιο συνομιλία του ο Οδυσσέας του λέει πως ήταν πειρατής στης Αιγύπτου τα μέρη, πως στόλο είχε πειρατικό και πλούσια τα λάφυρα του.

Η αρπαγή ξένου πλούτου αλλά και ανθρώπων που τους έκαναν σκλάβους και τους πωλούσαν, είναι παράλληλη με την πορεία του ανθρώπου.

 

Το επάγγελμα του πειρατή δεν θεωρείτο ατιμωτικό, αλλά τουναντίον έχαιρε εκτίμησης καθώς αυτό απαιτούσε τόλμη, γενναιότητα και ικανότητες.

Ιδιαίτερη έξαρση της πειρατείας στην Μεσόγειο έχουμε κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, οπότε έχουμε πλήθος ιστορικών αναφορών για πειρατές και κουρσάρους.

Σήμερα κατά κάποιο τρόπο οι δύο έννοιες θεωρούνται ταυτόσημες, αλλά δεν είναι καθώς άλλοι ήταν οι πειρατές και άλλοι οι κουρσάροι, όσο και αν μέσα στην δράση των κουρσάρων υπήρχαν και πειρατικά στοιχεία.

Οι πειρατές ήταν φτωχοί άνθρωποι οι οποίοι αδιακρίτως πειράτευαν πλοία ή οικισμούς με σκοπό την αρπαγή ξένου πλούτου προς δικό τους βιοπορισμό.
Οι κουρσάροι ήταν πλοιοκτήτες με εξοπλισμένα πλοία και αξιόμαχα πληρώματα, οι οποίοι έθεταν τις υπηρεσίες τους σε κράτος – δύναμη το οποίο τους χορηγούσε άδεια καταδρομής σε εχθρικά πλοία, ή εχθρικές πόλεις.

Η λεία ονομαζόταν κούρσο, και σε αυτό μερίδιο είχε το κράτος – δύναμη που χορηγούσε την άδεια.
Μια άλλη υπηρεσία των κουρσάρων ήταν ή με συμφωνία μισθώματος συνοδεία εμπορικών πλοίων που μετέφεραν προϊόντα αξίας για την ασφαλή μεταφορά τους στον λιμένα προορισμού.
Και σε αυτή την περίπτωση το μίσθωμα ονομαζόταν κούρσο, ή δε συνοδεία κούρσα.
Κατάλοιπο της διασώζεται στην γλώσσα των ταξιτζήδων που η με μίσθωση μεταφορά επιβατών ονομάζεται κούρσα.

Μετά την ασφαλή παράδοση πλοίου και προϊόντων και τη λήξη της συμφωνίας μίσθωσης, οι κουρσάροι στην ανοιχτή θάλασσα γίνονταν πειρατές.

Σταυροδρόμι της θάλασσας ο Καβομαλιάς, απετέλεσε με το Κλεφταύλακο του διαχρονικό ορμητήριο πειρατών και κουρσάρων.
Φημισμένοι πειρατές του Μεσαίωνα έδρασαν σε αυτά τα νερά.

Ο Σ. Αργυρός στο έργο του «ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ» αναφέρει πως περίφημο άντρο και καταφύγιο των πειρατών ήταν και ο Μαλέας, όπου από εδώ διήλθε ο αρχιπειρατής Ρογήρος Λούριος που το 1292 λεηλάτησε τη Μονεμβασιά και απήγαγε πολλούς αιχμαλώτους.

Το ίδιο μέρος χρησιμοποίησε ως ορμητήριο ο αρχικουρσάρος Ρογήρος ντε Φλόρ, που για λογαριασμό της Καταλανικής Εταιρείας το 1303 καταλήστευσε τα παράλια της Λακωνικής.

Τα Βάτικα εκείνη τη χρονιά οδηγήθηκαν σε πληθυσμιακό μαρασμό, καθώς εκτός από την πειρατική μάστιγα, δοκιμάστηκαν και από μεγάλο σεισμό που έκανε τσουνάμι και έπληξε τα παράλια.
Το ίδιο έργο συνέχισε και ο αγνώστου πατρίδας Τζιοβάνι Ντέλο Κάβο.

Το 1497 ο Τουρκοϊταλός Έρρικι συνεργαζόμενος με τον Κρητικό πειρατή Μπαρμπέτα, επιτέθηκαν στο στενό μεταξύ Καβομαλιά και Κυθήρων σε γαλέρα προσκυνητών.

Συχνή ήταν η πειρατεία και εναντίον ομοεθνών.
Στα ίδια νερά το 1502 δύο πειρατικά από την Εύβοια και πέντε από την Μυτιλήνη, λεηλατούν Κρητικά πλοία.

Το 1512 ο Αχμάτ πασάς με στόλο 46 οθωμανικών πειρατικών πλοίων λεηλατεί τα παράλια των Βατίκων, των Κυθήρων και της Μάνης.

Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα λεηλατεί τα Κύθηρα και απήγαγε 7.000 αιχμαλώτους.
Ωστόσο δεν ήταν μόνο οι αλλοεθνείς πειρατές που ήταν μάστιγα για τα παράλια και τη θάλασσα του Καβομαλιά.

Έλληνες πειρατές συναγωνίζονταν σε αγριότητα ξακουστούς πειρατές.

Σαν βόας που χωνεύει στου δάσους τα πυκνόκλαδα, λέει ο Καρκαβίτσας, η «Παναγιά η Κλεφτρίνα» του καπετάν Λαχτάρα, δίχως κατάρτι και πανί παραμονεύει στο Κλεφταύλακο…… συμμαζωμένοι στις φωτιές μαυρίζουν οι κουρσάροι ….κάπου σαράντα, ένας και ένας διαλεχτοί…..αρχηγός τους ο καπετάν Λαχτάρας, δράκος αχόρταγος στην κλεψιά και στο αίμα.

Και ο βλάμης του ο Τρακάδας που γυμνό και φτωχό το σκέλεθρο του αναπαύεται κάτω στον κάμπο του Λαχιού, φαρμακωμένος από τον ίδιο τον Λαχτάρα

Μα και ο Βουρογιώργης που το όνομα του έμελλε να ονοματίσει το Κλεφταύλακο, που από το Λάχι καταγόταν, όπως και το δεξί του χέρι και κουμπάρος του ο Κοπανάς.

Αλλά και ο Κατραμάδος που σε εκείνο το πειρατικό ρεσάλτο στη Αγία Μαρίνα που ποδισμένο ήταν 

Κρητικό πλοίο και τους έσφαξαν όλους, με την αντάρα και την αναταραχή έσφαξαν και το γιό του από λάθος.

Κοντά τους και ο Σαρήγκαλης που στον Καβομαλιά έστησε το σύρσιμο του, με γάντζους και σχοινιά που έπιανε τα καράβια.

Τα Κύθηρα αν και πολλές φορές δοκιμάστηκαν από πειρατικές επιδρομές, από την αρχαιότητα οι Κυθήριοι υπήρξαν οι ίδιοι πειρατές.

Ο Χείλων γράφει πως καλύτερα να καταποντιζόταν το νησί με όλους του τους κατοίκους για να γλυτώσει η Λακωνική από τις επιδρομές τους.

Σπουδαίοι πειρατές αναδείχτηκαν και οι Μανιάτες.
Τόπος φτωχός η Μάνη εξώθησε τους κατοίκους της στην πειρατεία.

Διαδεδομένη τεχνική της πειρατείας των Μανιατών ήταν σε όρμους όταν είχε κακοκαιρία να ανάβουν 

φωτιές και να προσελκύουν διερχόμενα πλοία για να αγκυροβολήσουν και εκεί με βάρκες αυτοί επιχειρούσαν το ρεσάλτο και το κούρσεμα του πλοίου.

Αλλά δεν έλλειψαν και Μανιάτες πειρατές με τα καράβια τους που έσπερναν τον τρόμο στις θάλασσες.

Ονομαστός Μανιάτης πειρατής ο Λυμπεράκης Γερακάρης που συνεργάστηκε άλλοτε με τους Οθωμανούς και άλλοτε με τους Βενετούς.

Και ο Νικολός ο Σάσαρης ο Μαυρονικολός, ο μονόφθαλμος που σκοτώθηκε σε μια συμπλοκή με τούρκικο πλοίο και το μοιρολόϊ του διασώζεται ακόμη στη Μάνη σε διάφορες παραλλαγές.

«Καλώς τους, καλώς ήρθατε
το Νικολό που αφήσατε
 

Σώπαινε νύφη Νικολού
γιατί συναπαντέθημα
μ΄ένα καράβι τούρκικο
Κι΄ οι Τούρκοι τ΄άνομα σκυλιά
ερίξασι τη μπαταριά
σκοτώθη ο Μαυρονικολός
σκοτώθη ο Καπετάνιος μας
 

Είχητα και καλά παθές
βρε Μονομάτη Νικολό
τι ζ΄έσκουξα το ψυχικό
μη (μ)πάεις κουρσάρος και ζουρμπάς
μη (μ)πάεις να γδύνεις τα φτωχά.».

Η πειρατεία και το κούρσο συνεχίστηκαν στην επανάσταση και αρκετά χρόνια μετά την ελληνική επανάσταση.

Κουρσάροι και πειρατές ελληνικής καταγωγής μετεξελίχθηκαν σε ήρωες της επανάστασης, όπως ο Λάμπρος Κατσώνης που είχε άδεια καταδρομής σε εχθρικά πλοία από του Ρώσους.

Η δολοφονία του Καποδίστρια είχε αιτία την πειρατεία καθώς ο Μαυρομιχάλης είχε εξασφαλίσει άδεια καταδρομής από την Ελληνική Κυβέρνηση και ο Καποδίστριας είχε θεσμοθετήσει το Λειοδικείο.

Η πειρατεία στη Μεσόγειο έλαβε τέλος με τη Διακήρυξη των Παρισίων το 1856, όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις καθάρισαν τη Μεσόγειο από όλους τους πειρατές και άλλαξε το Δίκαιο θέτοντας στην παρανομία την πειρατεία.

------------------------------------
Σύλλογος Τουλίπα Γουλιμή
------------------------------------