Την τελευταία εικοσαετία χάθηκε το 1/4, εξαιτίας των πυρκαγιών και της άσκησης γεωργίας
Τα νησιά του Αιγαίου αλλάζουν πρόσωπο με ταχείς ρυθμούς. Την τελευταία εικοσαετία, η ανθρώπινη δραστηριότητα διώχνει από την παράκτια ζώνη προς το εσωτερικό τη γεωργία. Η οποία με τη σειρά της «πιέζει» και καταλαμβάνει σταδιακά τον χώρο των φυσικών εκτάσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι το ένα τέταρτο των δασών και των δασικών εκτάσεων στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά χάθηκε την τελευταία εικοσαετία εξαιτίας πυρκαγιών και της μετατροπής τους σε γεωργικές. Τα συμπεράσματα αυτά, που προκύπτουν από πρόσφατη πολυκλαδική μελέτη, αποδεικνύουν την ανάγκη αποτελεσματικότερου ελέγχου της οικιστικής εξάπλωσης στα νησιά, προκειμένου να προστατευθεί το φυσικό (και κατ’ επέκταση τουριστικό) τους κεφάλαιο.
Η μελέτη για την αλλαγή των χρήσεων γης τη δεκαετία 1987-2007 εκπονήθηκε από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς, με τη βοήθεια επιστημόνων του ΑΠΘ και άλλων εξειδικευμένων συνεργατών. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν το 2007, το 40,2% της συνολικής έκτασης των νησιών του Αιγαίου (πλην Κρήτης και Εύβοιας) ήταν εκτάσεις χαμηλής βλάστησης (3.914.000 στρέμματα) και το 35,9% γεωργικές εκτάσεις (3.492.000 στρέμματα). Το 13% της έκτασης των νησιών καλυπτόταν από θαμνώνες αείφυλλων - πλατύφυλλων και θαμνότοπους, ενώ τα δάση καταλάμβαναν, το 2007, περίπου 540.000 στρέμματα (5,6% της συνολικής έκτασης των νησιών).
Η μεγαλύτερη αλλαγή σε σχέση με το 1987, όπως σημειώνει η μελέτη, είναι η μείωση κατά 26,4% των εκτάσεων που καταλαμβάνουν δάση. Οι εκτάσεις χαμηλής βλάστησης επίσης έχουν μειωθεί ελαφρώς, κατά 3,6% ενώ, αντίστροφα, οι γεωργικές εκτάσεις φαίνεται να έχουν αυξηθεί κατά περίπου 9%. Οι χτισμένες ή γυμνές επιφάνειες είναι το 2007 αυξημένες κατά σχεδόν 6% σε σχέση με το 1987, καταλαμβάνοντας 477.000 στρέμματα. Οσον αφορά τον τρόπο που γίνεται αυτή η αλλαγή, η μελέτη παρατηρεί ότι οι πιο σημαντικές μεταβολές έχουν συμβεί στην πεδινή ζώνη και αφορούν τη μετάβαση από φυσικές καλύψεις (δηλαδή διάφορα είδη βλάστησης) σε γεωργική γη. Δευτερευόντως, παρατηρείται μια σημαντική μείωση των δασών στην ημιορεινή ζώνη προς όφελος όλων των άλλων καλύψεων γης, «η οποία και υποδηλώνει διαφορετικές εκφάνσεις των ανθρώπινων πιέσεων, που είτε υποβαθμίζουν τη φυσική γη είτε αλλάζουν δραστικά τον χαρακτήρα της χρήσης της», σημειώνεται.
«Τα νησιά, όπως και οι περισσότερες παράκτιες περιοχές, αλλάζουν χαρακτήρα λόγω της εντατικοποίησης των παραγωγικών χρήσεων, όπως η γεωργία και ο τουρισμός. Οι πιέσεις είναι αλληλένδετες: η εντατική εκμετάλλευση της ακτογραμμής πιέζει τη γεωργική δραστηριότητα προς την ενδοχώρα, η οποία με τη σειρά της επεκτείνεται καταχρηστικά εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, σε δασικές ή άλλες εκτάσεις με περιβαλλοντική αξία», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Απόστολος Παπαδόπουλος, αναπλ. καθηγητής Γεωγραφικής και Κοινωνικής Ανάλυσης του Αγροτικού χώρου στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και συνεργάτης του WWF. «Νομίζω πάντως ότι οι λύσεις για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό δεν είναι ρυθμιστικές. Για παράδειγμα, οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου σε πολλά νησιά καταστρατηγήθηκαν. Δεν φταίει μόνο η αδυναμία του κράτους να τις προστατεύσει. Στις τοπικές κοινωνίες υπάρχει διαφορά μεταξύ λόγων και πράξεων· στα “λόγια” φταίει το κράτος, όμως οι ίδιοι δεν φροντίζουν για την περιφρούρηση του περιβάλλοντος ως δημόσιο αγαθό».
1987 – 2007
Ας δούμε αναλυτικότερα όμως ορισμένες από τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο Αιγαίο την περίοδο 1987-2007.
- Σχεδόν 163.000 στρέμματα γεωργικής γης (1,67%, το μικρότερο ποσοστό στη χώρα) απώλεσαν τον χαρακτήρα τους.
- Στον αντίποδα της προηγούμενης αλλαγής, περίπου 457.500 στρέμματα φυσικής βλάστησης (4,7%) μετατράπηκαν σε καλλιέργειες. Τα νησιά με τα εντονότερα σημάδια αλλαγής είτε βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από αστικά κέντρα, όπως η Σαλαμίνα και η Αίγινα, είτε έχουν σχετικά μεγάλη έκταση, όπως τα Κύθηρα, η Σάμος και η Λήμνος.
- Οι περιοχές με τη μεγαλύτερη απώλεια δασών εμφανίζονται στο νοτιοανατολικό και βόρειο Αιγαίο, καθώς εκεί απαντώνται εκτεταμένα δάση. Αντίθετα, στο κεντρικό και δυτικό Αιγαίο τα σημάδια της αλλαγής είναι αμελητέα. Η μείωση των δασών αποδίδεται στην έντονη τουριστική ανάπτυξη, στην υπερβόσκηση (Σάμος, Β. Χίος, Οινούσσες, Νάξος, Αμοργός κ.ά.) αλλά και στις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές.
- Η περιφερειακή ενότητα Δωδεκανήσου είναι η πλέον πυρόπληκτη, καθώς εκεί βρίσκεται το 41% των εκτάσεων που κάηκαν σε όλο το Αιγαίο από το 1983 έως το 2005.
-----------------------------------------------------
Πηγή: kathimerini.gr-Του Γιωργου Λιαλιου
-----------------------------------------------------
Τα νησιά του Αιγαίου αλλάζουν πρόσωπο με ταχείς ρυθμούς. Την τελευταία εικοσαετία, η ανθρώπινη δραστηριότητα διώχνει από την παράκτια ζώνη προς το εσωτερικό τη γεωργία. Η οποία με τη σειρά της «πιέζει» και καταλαμβάνει σταδιακά τον χώρο των φυσικών εκτάσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι το ένα τέταρτο των δασών και των δασικών εκτάσεων στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά χάθηκε την τελευταία εικοσαετία εξαιτίας πυρκαγιών και της μετατροπής τους σε γεωργικές. Τα συμπεράσματα αυτά, που προκύπτουν από πρόσφατη πολυκλαδική μελέτη, αποδεικνύουν την ανάγκη αποτελεσματικότερου ελέγχου της οικιστικής εξάπλωσης στα νησιά, προκειμένου να προστατευθεί το φυσικό (και κατ’ επέκταση τουριστικό) τους κεφάλαιο.
Η μελέτη για την αλλαγή των χρήσεων γης τη δεκαετία 1987-2007 εκπονήθηκε από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς, με τη βοήθεια επιστημόνων του ΑΠΘ και άλλων εξειδικευμένων συνεργατών. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν το 2007, το 40,2% της συνολικής έκτασης των νησιών του Αιγαίου (πλην Κρήτης και Εύβοιας) ήταν εκτάσεις χαμηλής βλάστησης (3.914.000 στρέμματα) και το 35,9% γεωργικές εκτάσεις (3.492.000 στρέμματα). Το 13% της έκτασης των νησιών καλυπτόταν από θαμνώνες αείφυλλων - πλατύφυλλων και θαμνότοπους, ενώ τα δάση καταλάμβαναν, το 2007, περίπου 540.000 στρέμματα (5,6% της συνολικής έκτασης των νησιών).
Η μεγαλύτερη αλλαγή σε σχέση με το 1987, όπως σημειώνει η μελέτη, είναι η μείωση κατά 26,4% των εκτάσεων που καταλαμβάνουν δάση. Οι εκτάσεις χαμηλής βλάστησης επίσης έχουν μειωθεί ελαφρώς, κατά 3,6% ενώ, αντίστροφα, οι γεωργικές εκτάσεις φαίνεται να έχουν αυξηθεί κατά περίπου 9%. Οι χτισμένες ή γυμνές επιφάνειες είναι το 2007 αυξημένες κατά σχεδόν 6% σε σχέση με το 1987, καταλαμβάνοντας 477.000 στρέμματα. Οσον αφορά τον τρόπο που γίνεται αυτή η αλλαγή, η μελέτη παρατηρεί ότι οι πιο σημαντικές μεταβολές έχουν συμβεί στην πεδινή ζώνη και αφορούν τη μετάβαση από φυσικές καλύψεις (δηλαδή διάφορα είδη βλάστησης) σε γεωργική γη. Δευτερευόντως, παρατηρείται μια σημαντική μείωση των δασών στην ημιορεινή ζώνη προς όφελος όλων των άλλων καλύψεων γης, «η οποία και υποδηλώνει διαφορετικές εκφάνσεις των ανθρώπινων πιέσεων, που είτε υποβαθμίζουν τη φυσική γη είτε αλλάζουν δραστικά τον χαρακτήρα της χρήσης της», σημειώνεται.
«Τα νησιά, όπως και οι περισσότερες παράκτιες περιοχές, αλλάζουν χαρακτήρα λόγω της εντατικοποίησης των παραγωγικών χρήσεων, όπως η γεωργία και ο τουρισμός. Οι πιέσεις είναι αλληλένδετες: η εντατική εκμετάλλευση της ακτογραμμής πιέζει τη γεωργική δραστηριότητα προς την ενδοχώρα, η οποία με τη σειρά της επεκτείνεται καταχρηστικά εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, σε δασικές ή άλλες εκτάσεις με περιβαλλοντική αξία», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Απόστολος Παπαδόπουλος, αναπλ. καθηγητής Γεωγραφικής και Κοινωνικής Ανάλυσης του Αγροτικού χώρου στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και συνεργάτης του WWF. «Νομίζω πάντως ότι οι λύσεις για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό δεν είναι ρυθμιστικές. Για παράδειγμα, οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου σε πολλά νησιά καταστρατηγήθηκαν. Δεν φταίει μόνο η αδυναμία του κράτους να τις προστατεύσει. Στις τοπικές κοινωνίες υπάρχει διαφορά μεταξύ λόγων και πράξεων· στα “λόγια” φταίει το κράτος, όμως οι ίδιοι δεν φροντίζουν για την περιφρούρηση του περιβάλλοντος ως δημόσιο αγαθό».
1987 – 2007
Ας δούμε αναλυτικότερα όμως ορισμένες από τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο Αιγαίο την περίοδο 1987-2007.
- Σχεδόν 163.000 στρέμματα γεωργικής γης (1,67%, το μικρότερο ποσοστό στη χώρα) απώλεσαν τον χαρακτήρα τους.
- Στον αντίποδα της προηγούμενης αλλαγής, περίπου 457.500 στρέμματα φυσικής βλάστησης (4,7%) μετατράπηκαν σε καλλιέργειες. Τα νησιά με τα εντονότερα σημάδια αλλαγής είτε βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από αστικά κέντρα, όπως η Σαλαμίνα και η Αίγινα, είτε έχουν σχετικά μεγάλη έκταση, όπως τα Κύθηρα, η Σάμος και η Λήμνος.
- Οι περιοχές με τη μεγαλύτερη απώλεια δασών εμφανίζονται στο νοτιοανατολικό και βόρειο Αιγαίο, καθώς εκεί απαντώνται εκτεταμένα δάση. Αντίθετα, στο κεντρικό και δυτικό Αιγαίο τα σημάδια της αλλαγής είναι αμελητέα. Η μείωση των δασών αποδίδεται στην έντονη τουριστική ανάπτυξη, στην υπερβόσκηση (Σάμος, Β. Χίος, Οινούσσες, Νάξος, Αμοργός κ.ά.) αλλά και στις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές.
- Η περιφερειακή ενότητα Δωδεκανήσου είναι η πλέον πυρόπληκτη, καθώς εκεί βρίσκεται το 41% των εκτάσεων που κάηκαν σε όλο το Αιγαίο από το 1983 έως το 2005.
-----------------------------------------------------
Πηγή: kathimerini.gr-Του Γιωργου Λιαλιου
-----------------------------------------------------