Την πρώτη μέρα του χρόνου σηκώνω το τηλέφωνο, εύχομαι σε κάποιον γνωστό για την ονομαστική του εορτή και το καθιερωμένο "Καλή χρονιά" για να "εισπράξω" μεταξύ των άλλων την απάντηση "Καλές οι ευχές αλλά δε φτάνουν"! που μου προκάλεσε αμηχανία ελάχιστων δευτερολέπτων.
"Γιατί το είπε αυτό"; αναρωτιέμαι μόλις κατεβάζω το ακουστικό. Τόσο κενές περιεχομένου έχουν καταντήσει πλέον οι ευχές; Δεν υπάρχουν οράματα και στόχοι; Τουλάχιστον στην αρχή κάθε νέου χρόνου μας δημιουργείται η διάθεση να πλάσουμε όνειρα θεωρώντας την ως την αφετηρία αλλαγών στη ζωή μας προς το καλύτερο. Ή μήπως κι αυτό είναι μια ψευδαίσθηση;
Οι ευχές για μια καλή χρονιά υποδηλώνουν αισιοδοξία, σχέδια για το μέλλον και τον κρυφό καημό όλων μας για λίγη χαρά, αγάπη τρυφερότητα. Ξεχνούμε για λίγο το "πιεστικό" παρόν το οποίο δίνει τη θέση του στο μέλλον. Το ράθυμο κλίμα των εορτών μας προκαλεί μια έντονη επιθυμία ν’ αλλάξουμε τον κόσμο. Ή μήπως όχι;
Μήπως όσο περνούν τα χρόνια ο ενθουσιασμός μας εξατμίζεται, τα όνειρα της νιότης λησμονούνται και η απογοήτευση παίρνει τη θέση της αισιοδοξίας;
Γιατί άραγε να υποχωρούμε, να παραιτούμαστε, να συμβιβαζόμαστε με τη μετριότητα και να την αποδεχόμαστε παθητικά; Στην πάλη με τον χρόνο φαίνεται ότι παραδεχόμαστε την αδυναμία μας, την ήττα μας και παραδινόμαστε άνευ όρων.
Η φθορά του χρόνου είναι αναπόφευκτη για το σώμα μας αλλά τουλάχιστον όσο εξαρτάται από μας, όχι για το πνεύμα μας. Αν παραιτηθούμε εύκολα από οράματα και στόχους, από τη συνεχή προσπάθεια να διορθώσουμε τον εαυτό μας και τις αδικίες του κόσμου, εύκολα θα ’ρθει και η φθορά. Τότε τα πράγματα μόνα τους, χωρίς τη δική μας συμμετοχή, θα αλλάξουν προς το χειρότερο.
Η απογοήτευση ίσως και να ’ρχεται επειδή καλλιεργούμε μεγάλες προσδοκίες για γρήγορες και θεαματικές αλλαγές στον κόσμο. Έτσι όταν αυτές δεν έρχονται, μοιραία ακολουθεί η μελαγχολία, η απαισιοδοξία και η παραίτηση. Οι επιλογές της ζωής συρρικνώνονται, γίνονται ελάχιστες κι αφορούν την τρέχουσα πεζή καθημερινότητα. Ένας ψυχρός ρεαλισμός που μετράει και υπολογίζει τα πάντα παίρνει τη θέση του αυθορμητισμού φτάνοντας στα όρια του αμοραλισμού.
Και το πιο παράδοξο είναι ότι όλοι όσοι αισθάνονται και συμπεριφέρονται κατ’ αυτόν τον τρόπο ομολογούν την πραγματικότητα χωρίς υπεκφυγές και δικαιολογίες. Αυτά που μας ενοχλούσαν αφόρητα παλιότερα περνάνε στα "ψιλά" και μένουν να μας ενοχλούν ασήμαντα πράγματα της καθημερινότητας κυρίως εξαιτίας κάποιου είδους παραξενιάς που έχουμε αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου. Δεν ταράζουν την υλική μας μακαριότητα θέματα όπως η φτώχεια και η εξαθλίωση, οι κοινωνικές ανισότητες και αδικίες, η καταστροφή του περιβάλλοντος, τα ναρκωτικά, τα σκάνδαλα και η διαφθορά, η ευτελής εικόνα των Μ.Μ.Ε. και τόσα άλλα.
Εξαιτίας, όμως, της αδιαφορίας μας, ανοίγει ο δρόμος στους μέτριους για να μας εξουσιάζουν, να μας τυραννούν και να μας σπρώχνουν ακόμη πιο βαθιά στο τέλμα της μιζέριας και της απάθειας. Κι εμείς τότε τι κάνουμε; Βρίζουμε νυχθημερόν τους ταγούς για τις αποφάσεις τους που δεν εξυπηρετούν τα λαϊκά συμφέροντα και με αφοριστικό τρόπο αμφισβητούμε εκ των προτέρων κάθε καλή πρόθεση.
Μοιάζει να έχουμε κατασκευάσει ένα ισχυρό άλλοθι πίσω από το οποίο κρυβόμαστε και βολευόμαστε στον μικρόκοσμό μας. Αφήνουμε τη διαχείριση των ζητημάτων που μας αφορούν στους άλλους, στους λίγους "γραφικούς" που επιμένουν να σκέφτονται ιδεαλιστικά και τα "βάζουν" με το "σύστημα" αδιαφορώντας για το προσωπικό τους κόστος. Αλλά πόσο ν’ αντέξουν κι αυτοί όταν έχουν ν’ αντιμετωπίσουν τις στρατιές των μετρίων;
Τότε πως θ’ αλλάξει ο κόσμος προς το καλύτερο; Με επανάσταση και με τη βία; Με την "επανάσταση" των ψυχών ανακαλύπτοντας μια νέα "Μεγάλη Ιδέα"; Με το αφήσουμε να μας παρασύρει ο ορμητικός "χείμαρρος" των τεχνολογικών εξελίξεων κι όπου μας βγάλει;
Άντε και το αποφασίζουμε αλλά ποιος θα πεισθεί όμως να τραβήξει μπροστά και ν’ αγωνισθεί; Τον πρώτο λόγο τον έχουν οι νέοι. Όμως, ο νέος άνεργος πτυχιούχος θα έχει το κουράγιο να παλέψει για μια δικαιότερη κοινωνία; Όχι βέβαια, αφού η κοινωνία τον έχει περιθωριοποιήσει και τον κάνει να αισθάνεται απόκληρος.
Βλέπει τριγύρω του την αναξιοκρατία να βασιλεύει και να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει τις πολλές γνώσεις που πήρε ξοδεύοντας ατέλειωτες ώρες για μελέτη. Αναρωτιέται και με το δίκιο του γιατί η γνώση να οδηγεί στην ανεργία ενώ η ημιμάθεια να αποτελεί βασικό "προσόν" για την εξασφάλιση εργασίας. Φέρνει στη μνήμη του τις παραινέσεις των δασκάλων του όταν ήταν μαθητής "διάβασε για να πας μπροστά" κι απορεί γιατί ενώ ακολούθησε τις συμβουλές τους δεν μπόρεσε να έχει κάποιο αποτέλεσμα. Με "τσαλακωμένη" την αξιοπρέπειά του κινείται στο "βασίλειο των μετρίων" και προσπαθεί να επιβιώσει κάνοντας ό,τι δουλειά βρει ελπίζοντας ότι μια μέρα τα πράγματα θα αλλάξουν.
Οι νέοι άνεργοι πτυχιούχοι σήμερα, ήταν άριστοι μαθητές με γνώσεις, οράματα, δυναμική προσωπικότητα, δηλαδή η καλύτερη εγγύηση να αλλάξουν τον κόσμο. Άντ' αυτού όμως καταλήγουν στην "χωματερή" της ανεργίας, ζώντας σε μια κοινωνία που "τιμωρεί" τη γνώση και επιβραβεύει την αναξιοκρατία και την τεμπελιά. Κι αυτή η απόρριψη λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις ειδικά στη σύγχρονη εποχή που λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων απαιτεί όχι απλά πολλές γνώσεις αλλά τη δια βίου μάθηση.
Κάποτε οι άνθρωποι αντλούσαν την προσωπική και κοινωνική δύναμη κληρονομικώ δικαίω από την οικογένειά τους, από τα αξιώματα που κατείχαν, την οικονομική επιφάνεια, τη διαπλοκή με την κάθε μορφής εξουσία και τους πολιτικούς προστάτες. Σήμερα αυτός ο κανόνας αλλάζει και τη θέση όλων αυτών την παίρνει η γνώση.
Ή αυτή τουλάχιστον είναι η τάση που αναπτύσσεται στις προοδευμένες κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δυστυχώς, όμως στη χώρα μας κυριαρχούν οι ξεπερασμένες πρακτικές του παρελθόντος που οδηγούν σε κοινωνική στασιμότητα κι οπισθοδρόμηση. Ούτε η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στάθηκε δυνατή να δώσει την απαραίτητη ώθηση σ’ εκείνες τις κοινωνικές διεργασίες που θα έδιναν διαφορετική προοπτική στη νέα γενιά. Αντίθετα, εισαγάγαμε τη μόδα του ξέφρενου καταναλωτισμού και του υλικού ευδαιμονισμού που αλλοτρίωσε τον εαυτό μας, τη συμπεριφορά μας, τις σχέσεις μας με τους άλλους. Η εργασία, για όσους είναι τυχεροί, από μέσο αυτοπραγμάτωσης έγινε συνώνυμο της απληστίας για την απόκτηση ολοένα και περισσότερο υλικών αγαθών. Αυτό, εκτός του ότι συνιστά πρόκληση γι’ αυτούς που δεν έχουν καν τα απαραίτητα, έχει μια άλλη σοβαρότερη κοινωνική συνέπεια: τη διάρρηξη των διαπροσωπικών σχέσεων.
Συμβαίνει λοιπόν το εξής παράλογο και επικίνδυνο συγχρόνως: οι γονείς εργάζονται ολοένα και περισσότερο για την εξασφάλιση μιας "αρρωστημένης" κατανάλωσης και εμπιστεύονται την ανατροφή των παιδιών τους σε ξένους πληρώνοντάς τους αδρά. Τα παιδιά μεγαλώνοντας μακριά από τους γονείς τους τη μόνη σχέση που αναπτύσσουν μαζί τους είναι αυτή του "δούναι και λαβείν" χρήματα και υλικά αγαθά. Έτσι ως ενήλικοι πλέον θ’ αναζητούν την ευτυχία σ’ αυτά κι όχι στις ανθρώπινες σχέσεις.
Και τότε προκύπτουν προβλήματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και δημιουργείται ένα κοινωνικό σύνολο που οι μονάδες του ζουν παράλληλους βίους χωρίς αλληλεγγύη μεταξύ τους και χωρίς κανόνες που θα γίνονται σεβαστοί απ’ όλους. Και βέβαια ούτε κουβέντα για όνειρα, οράματα και ανθρώπινες και κοινωνικές αξίες.
Αυτές οι διαπιστώσεις δεν αφορούν μόνο τη χώρα μας αλλά και όλες τις αναπτυγμένες οικονομικά που μοιάζουν κι αυτές να βρίσκονται αντιμέτωπες με πάμπολλα προβλήματα που πολλές φορές οδηγούν σε υπαρξιακά αδιέξοδα.
Η ειρήνη είναι πάντα επισφαλής, το περιβάλλον έχει πληγωθεί ανεπανόρθωτα και η φτώχεια χτυπά και τη δική τους πόρτα. Δεν είναι πλέον μόνο ο Τρίτος Κόσμος που υποφέρει αλλά κι ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων που είναι άστεγοι, άνεργοι, περιθωριοποιημένοι και ολοένα και αυξάνεται ο αριθμός τους.
Η δική μας πατρίδα θα συνεχίσει να πορεύεται μέσα στη μετριότητα, την αναξιοκρατία, τη διαφθορά, τη "μαγκιά", τον ωχαδελφισμό, τις κοινωνικές αντιθέσεις και ανισότητες, την παραοικονομία και την ημιπαρανομία σ’ όλες τις δραστηριότητες βυθιζόμενη ακόμη περισσότερο στο τέλμα της παρακμής; Ή θα αγκαλιάσει και θα εμπιστευτεί τα παιδιά της ανοίγοντας το δρόμο για ένα ελπιδοφόρο μέλλον;
Αν δε συμβεί το δεύτερο, ο φαύλος κύκλος θα συνεχίζεται, τα χρόνια θα περνούν, οι προκαταλήψεις θα μένουν βαθιά ριζωμένες κι ο κόσμος δεν θ’ αλλάζει…
Καλή Χρονιά ας έχουμε όλοι οι άνθρωποι......
