Πίσω στη δεκαετία του '50 ακούσαμε για πρώτη φορά τον όρο παγκοσμιοποίηση. Τα οικονομικά συμφέροντα, η αδυναμία ικανοποίησης των αναγκών από την εγχώρια αγορά, η διεύρυνση των συνόρων και πολλοί άλλοι παράγοντες ώθησαν το φαινόμενο αυτό στα άκρα.
Καθεστώτα υποχώρησαν, νοοτροπίες άλλαξαν, θρησκείες και γλώσσες εξαφανίστηκαν και όλοι μας ζούμε κάτω από τη σκέπη μιας παγκόσμιας κυβέρνησης, είμαστε παγκόσμιοι πολίτες και παγκόσμια θύματα των αφανών τρομοκρατών.
Όμως εκτός από τις ανθρώπινες ισορροπίες διαταράχθηκαν και αρκετές φυσικές ισορροπίες. Το οικοσύστημα προσαρμόστηκε στις νέες ανάγκες, οι μετακινήσεις έφεραν αλλαγές στις καλλιέργειες, τα ζώα ακολούθησαν τους ανθρώπινους ρυθμούς και τις ανάγκες ενός καθαρά εκβιομηχανισμένου συστήματος επιβίωσης. Δυστυχώς εξαίρεση δεν αποτέλεσαν ούτε οι μέλισσες.
Η φύση από μόνη της έμαθε τη μέλισσα να αποφεύγει τη θάλασσα, να αποφεύγει τις υδάτινες μάζες που απειλούσαν την ύπαρξη της σε κάθε απόπειρα να τις διασχίσει. Η Ελλάδα γεμάτη φυσικά θαλάσσια σύνορα λοιπόν για τις μέλισσες, αποτέλεσε για πολλές χιλιάδες χρόνια την ιδιαίτερη πατρίδα και τον τόπο διαβίωσης για πολλά γηγενή φύλα μελισσών. Αυτό ανήκει οριστικά στο παρελθόν!
Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Κινούνται στους φρενήρεις ρυθμούς του ανθρώπου. Μέλισσες και φυτά, παράσιτα και μικροοργανισμοί ακολουθούν τα βήματα του ανθρώπου στα 4 σημεία του ορίζοντα και δημιουργούν τον όρο «Παγκοσμιοποίηση της μελισσοκομίας».
Αν κάνει κανείς ένα ταξίδι στο χρόνο ('90s) θα θυμηθεί ή θα μάθει τα πρώτα δραματικά χρόνια που πέρασε η κοινωνία των μελισσών στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, όταν το varroa, το μικρό άκαρι από την ανατολική Ασία έφτασε στην χώρα μας. Η ανακάλυψη του πάνω στις μέλισσες έσπειρε τον πανικό στους μελισσοκόμους της παλιάς γενιάς. Και δεν είναι τόσο σπουδαίο που έφτασε μια απειλή στις μέλισσες, αλλά το γεγονός ότι έφτασε πολύ πιο γρήγορα από ότι η φύση μπορούσε να προβλέψει και να αντιμετωπίσει.
Κι όταν λέμε πολύ πιο γρήγορα, αναφερόμαστε στην ταχεία μετάδοση του παρασίτου από τα βάθη της Ασίας και τα παράλια του Ειρηνικού και Ινδικού, στα ευρωπαϊκά εδάφη, πέρα από το σύνορο της Ερυθράς, του Αιγαίου, του Καυκάσου και των Ουραλίων.
Αυτή η ταχεία μετάδοση του παρασίτου varroa άφησε τη φύση εμβρόντητη, κλέβοντας από τη μέλισσα τη δυνατότητα της προσαρμοστικότητας και της φυσικής άμυνας. Το καταλυτικό στοιχείο της φύσης ο άνθρωπος προκάλεσε το πρώτο πλήγμα στη μέλισσα, που ήταν το πιο καίριο στην ανθρώπινη ιστορία. Αν αναλογιστεί κανείς πόσο διαφορετική είναι η κατάσταση στην ανατολική Ασία και την Αυστραλία ως προς τη βαρρόα θα κατανοήσει ευκολότερα τον όρο «φυσική άμυνα» της μέλισσας.
Λίγα χρόνια νωρίτερα (1957)και χωρίς κανένα σοβαρό λόγο, ευρωπαϊκές μέλισσες που σκόπιμα διασταυρώθηκαν με αφρικανικές, απελευθερώνονται κατά λάθος στη Βραζιλία.
Αιτία η απληστία του γενετιστή και μελισσοκόμου Warwick E. Kerr, που θέλησε να φτιάξει μια ράτσα που θα αντέχει καλύτερα στο κλίμα της κεντρικής Αμερικής (νότιο τμήμα της Βόρειας Αμερικής και βόρειο τμήμα της Λατινικής Αμερικής) , απληστία που επέφερε το υβρίδιο της Αφρικανισμένης Μέλισσας.
Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αφρικανικής μέλισσας Apis Mellifera scutellata και της ιταλικής Apis Mellifera ligustica ενώθηκαν σε ένα, επιφέροντας τρομακτικές αλλαγές στην ομαλή πορεία της φύσης.
Πάρα τα βασιλικά διαφράγματα για περιορισμό των υβριδίων-βασιλισσών, οι αφρικανισμένες μέλισσες δεν κατάφεραν να περιοριστούν στις κυψέλες τους και ζευγάρωσαν με άλλες ντόπιες Βραζιλιάνικες μέλισσες.
Το αποτέλεσμα του ατυχήματος το βλέπουμε στις μέρες μας, 50 χρόνια μετά. Συχνές είναι οι αναφορές στις ειδήσεις για επιθέσεις σε πολίτες, για θανάτους ανθρώπων και για λεηλασίες σε βαθμό καταστροφής ενάντια σε ντόπιες μέλισσες της Βορείου Αμερικής (ΗΠΑ, Ligustica).
Στην Αμερική κεντρικό θέμα των πανεπιστημίων είναι η ενημέρωση του κόσμου για τη νέα αυτή απειλή, για τρόπους αντιμετώπισης και προστασίας. Επόμενο στάδιο εξάπλωσης, η Ευρώπη και γιατί όχι και η Ασία. Μόνος περιορισμός της Αφρικανισμένης μέλισσας το ζεστό κλίμα.
Μέχρι εδώ έχουμε δει δύο σπουδαία παραδείγματα των συνεπειών της παγκοσμιοποίησης και της απερίσκεπτης συμπεριφοράς του ανθρώπου απέναντι στη φύση.
Ωστόσο δεν τελειώσαμε. Τρίτο παράδειγμα της καταστροφικής συνύπαρξης του ανθρώπου με τα ζώα που «ο θεός διέταξε να προστατεύουμε» είναι το μικρό σκαθάρι της κυψέλης, η aethina tumida.
Γηγενές στην Αφρική, το σκαθάρι αυτό εξαπλώθηκε ταχύτατα μέσω των μεταφορών στις ΗΠΑ και αποτελεί πλέον μία από τις μάστιγες των μελισσοκόμων στη Νέα Γη. Γεννάει στην κυψέλη, τρέφεται με μέλι και γόνο, καταστρέφει τα αυγά της μέλισσας και τις κερήθρες της.
Δύσκολα αντιμετωπίζεται και ακόμα πιο δύσκολα, αν όχι απίθανα, εξαλείφεται πια. Ανιχνεύτηκε πρόσφατα σε ευρωπαϊκό έδαφος, στην Πορτογαλία όμως εξολοθρεύτηκε, μάλλον αποτελεσματικά.
Τι περιμένουμε? Σαφώς την εμφάνιση του αργά ή γρήγορα και στην Ευρώπη.
Τα λάθη δεν τελείωσαν ακόμα. Πριν από λίγα χρόνια ακούστηκε για πρώτη φορά ο όρος CCD – Colony Collapse Disorder – Σύνδρομο κατάρρευσης αποικίας.
Άλλο ένα αμερικάνικο όνειρο σκέφτηκε η παγκόσμια κοινότητα των μελισσοκόμων, όμως η κατάσταση ήταν σοβαρή.
Τρομερή μείωση του πληθυσμού των μελισσών στις ΗΠΑ και εξαφάνιση αποικιών από τις κυψέλες τους.
Έρευνες και μελέτες, εργαστήρια και επιστήμονες επί χρόνια έψαξαν για κάθε πιθανή αιτία του φαινομένου.
Εξέτασαν νεκρές μέλισσες για να βρουν ομοιότητες μεταξύ τους, ερεύνησαν τα ραδιοκύματα από τις κεραίες επικοινωνίας, ερεύνησαν τη μόλυνση του περιβάλλοντος και τα νέα φάρμακα για τα παράσιτα των καλλιεργειών. Πρόσφατα βγήκε μια σχετική ανακοίνωση πως η αιτία πιθανώς βρέθηκε.
Αιτία ήταν μια παλιά-καινούρια γνώριμη ασθένεια για το μελισσοκόμο.
Παλιά γιατί λέγεται νοζεμίαση, νέα γιατί λέγεται Ceranae!
Ο συνδυασμός της με άλλες ασθένειες των μελισσών φαίνεται πως οδήγησε στη δραματική μείωση του πληθυσμού τους.
Η ασθένεια έκανε την εμφάνιση της και στη χώρα μας. Δεν πρόκειται για κάτι άγνωστο, είναι γνωστή η ασθένεια στην Ασία, είναι η κοινή νοζεμίαση που έχουμε εδώ και χρόνια στην Ευρώπη, απλά διαφέρει ως προς το παθογόνο.
Το πρόβλημα είναι πως δεν έχει απαραίτητα τα ίδια συμπτώματα, δεν υπάρχει τρόπος καταπολέμησης φαρμακευτικά και μόνο με εργαστηριακά τεστ μπορεί να εξακριβωθεί η παρουσία της στα μελίσσια. Είναι ένας νέος εχθρός, που ενεργεί υποχθόνια και μειώνει τη δύναμη των μελισσιών μας.
Οι εξελίξεις τρέχουν και οι ερευνητές μαζί.
Εδώ τελειώνουν τα ανθρώπινα λάθη ενάντια στη φύση και στις μέλισσες. Θεωρώ πως ήταν αρκετά για ένα διάστημα 50 ετών και εύχομαι να είναι τα τελευταία που θα βιώσουμε.
Ωστόσο πέραν των εχθρών της μέλισσας θεωρώ ότι είναι πρέπον να κάνω και μια αναφορά στις ίδιες τις μέλισσες. Κι όχι τόσο στην ταπεινή εργάτρια και τον άνεργο κηφήνα, όσο στην ταλαίπωρη βασίλισσα της κυψέλης. Και οφείλω να αναφερθώ στη βασίλισσα γιατί αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο θύμα αυτής της παγκοσμιοποίησης.
Ξεκινώντας από τα πειράματα με τις αφρικανικές βασίλισσες πίσω το 1957 και φτάνοντας στο 2010 του σήμερα, έχουμε έναν άγνωστο αριθμό φύλων μελισσών, χωρίς σχεδόν κανένα νόημα για τους όρους Κεκρόπια, Καυκάσια, Χαλκιδικής, Κρητική ή Μακεδονική μέλισσα και παρατηρούμε ένα βιασμό της φύσης σε όλο του το μεγαλείο.
Αναγκάσαμε ράτσες να συγχωνευτούν στην προσπάθεια μας να φτιάξουμε μια υπέρ-βασίλισσα που θα αντέχει στο ξηρό και υγρό κλίμα, στη ζέστη και στο κρύο, στις ασθένειες αλλά και στην απότομη αύξηση του πληθυσμού με χαμηλή τάση σμηνουργίας, μια βασίλισσα που θα γεννάει πολύ αλλά θα αποδίδει και πολύ μέλι, που θα ξέρει πότε να γεννήσει αλλά και πότε να σταματήσει, να κάνει συμπαγή γόνο και να είναι και υγιής.
Γενικά προσπαθήσαμε να τα συνδυάσουμε όλα σε ένα ξεχνώντας πως η μέλισσα δεν είναι αμάξι πολυτελείας, ξεχνώντας πως η μέλισσα είναι μέρος της φύσης.
Αυτό που καταφέραμε είναι να εξαφανίσουμε κάθε ίχνος μοναδικότητας, κάθε ίχνος τοπικισμού και προσαρμοστικότητας στις μέλισσες μας. Κρήτη και Φλώρινα, Εύβοια και Ήπειρος όλα σε ένα. Ξηρασία και παγωνιές μαζί.
Ψυχρά βουνά και ζεστά παράλια. Πλέον δεν γνωρίζουμε τι έχουμε στις κυψέλες μας, δεν γνωρίζουμε τι να περιμένουμε από ένα μελίσσι. Δεν ξέρουμε αν θέλει κρύο, αν θέλει ζέστη, αν θέλει φαί ή αν θέλει σκληρή μεταχείριση. Επεμβαίνουμε στη φύση γονιμοποιώντας με το ζόρι βασίλισσες για να βγάλουμε αυτά που εμείς ονομάζουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά.
Επιθυμητά είναι τα χαρακτηριστικά που η ίδια η φύση χάρισε στην κάθε ράτσα μελισσών.
Ας ξεχάσουμε το χρήμα, ας ξεχάσουμε το σήμερα και ας δούμε το αύριο. Ας αναλογιστούμε που θα φτάσει η παγκοσμιοποίηση των μελισσών, που θα φτάσει ο βιασμός της φύσης και της φυσικής επιλογής που με τόση χαρά μελέτησε ο γενετιστής Δαρβίνος και ο A.Wallace πριν 150 σχεδόν χρόνια.
Η φύση τα έχει καταφέρει θαυμάσια εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αυτή έμαθε στη μέλισσα να πετά. Ο άνθρωπος σήμερα κρίνει πως η μέλισσα δε θα έπρεπε να πετά σύμφωνα με τη φυσική.
Ευτυχώς όμως η μέλισσα αδιαφορεί για αυτά που πιστεύει ο άνθρωπος και κοιτάει τη δουλειά της.
----------------------------
Πηγή: ellinikomeli.gr
----------------------------