Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί στις αρχές του 1901 ότι ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα του δυτικού πολιτισμού θα ανελκυόταν από το βυθό της θάλασσας των Κυθήρων από τρεις σφουγγαράδες.
Κι όμως, η διαδικασία ανέλκυσης του παράξενου ευρήματος, που χρόνια αργότερα ονομάστηκε “Μηχανισμός των Αντικυθήρων” είχε κόστος έναν νεκρό και δύο μόνιμα ανάπηρους, τα ονόματα των οποίων έχουν πλέον ξεχαστεί. Σε αυτόν τον ιδιαίτερο τόπο, απ’ όπου ξεκίνησε με τρόπο δραματικό η νεότερη ιστορία του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, στα Κύθηρα εκτίθεται από τις 11 Αυγούστου έως τις 19 Σεπτεμβρίου ο Μηχανισμός που άλλαξε την άποψη που είχαμε ακόμη και εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες για τον πολιτισμό μας. Γιατί ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο πολύπλοκος αστρολάβος που μπορεί όχι μόνο να καταγράψει αλλά και να προβλέψει τις κινήσεις της Γης και των πλανητών, είναι η πιο σημαντική μέχρι σήμερα απόδειξη του τεχνολογικού επιπέδου, στο οποίο είχε φθάσει ο ελληνικός πολιτισμός. Έναν και πλέον αιώνα μετά την ανέλκυση του ναυαγίου από τα βάθη της θάλασσας των Αντικυθήρων, το υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Ιωνικό Κέντρο Σπουδών και την Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων μερίμνησαν για τη μεταφορά της έκθεσης για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και τη διοργάνωση σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς ( ???? ) της έκθεσης του Μηχανισμού.
Πώς ξεκίνησαν όλα
Στις αρχές του 1900 “το περίεργο εύρημα” μελέτησαν ο Ρεδιάδης (1902), ο Ράδος, ο αρχαιολόγος Στάης και ο Θεοφανίδης (1930), που πρώτος έφτιαξε ένα λειτουργικό μοντέλο από μπρούντζο που έμοιαζε με πολύπλοκο αστρονομικό ρολόι. Μετά το εύρημα ξεχάστηκε για λίγο μέχρι ο βρετανός καθηγητής στις ΗΠΑ Ντέρεκ ντε Σόλα Πράις να ασχοληθεί μαζί του και με τη βοήθεια του πυρηνικού φυσικού στον “Δημόκριτο” Χρ. Καράκαλου και του επιγραφολόγου στο Πρίνστον Γεώργιο Σταμίρη, να το μελετήσει σε βάθος.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, οι Βρετανοί Άλαν Μπρόμλεϊ και Μάικλ Ράιτ εκφράζουν τη δική τους ερμηνεία, απορρίπτοντας την ύπαρξη διαφορικού γραναζιού στο Μηχανισμό, προσθέτοντας καινούργια και αντικαθιστώντας τους δυο ομόκεντρους κύκλους, που προέβλεπε ο Ντέρεκ ντε Σόλα Πράις στην πίσω πλευρά, με σπειροειδείς έλικες. Νέος κύκλος συζητήσεων ξεκινά. Όμως, είναι πια φανερό ότι η επίλυση αυτού του τεχνολογικού γρίφου επιβάλλει μια διεπιστημονική αντιμετώπιση.
Έτσι, είκοσι χρόνια αργότερα, δημιουργείται η Ομάδα Διερεύνησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων από βρετανούς (Μάικ Έντμουντς και Άντονι Φριθ από το πανεπιστήμιο του Κάρντιφ) και έλληνες ερευνητές (Ξενοφών Μουσάς, Γιάννης Μπιτσάκης από το Ππανεπιστήμιο Αθηνών, Γιάννης Σειραδάκης από το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), που συμπληρώνεται αργότερα με τις κ. Μάγκου και Ζαφειροπούλου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και τον κ. Τσελίκα από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης.
Η νέα προσπάθεια
Στις αρχές του 2005 η νέα προσπάθεια αποκρυπτογράφησης τίθεται υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, επιχορηγείται από το Ίδρυμα Leverhulme UK και η νέα μελέτη, με τη χρήση υπερσύγχρονης τεχνολογίας, ξεκινά.
Πρόκειται για ένα “laptop” της εποχής που έλεγε τον χειμώνα του 2006 ο καθηγητής Αστροφυσικής στο ΑΠΘ Γιάννης Σειραδάκης, επιβεβαιώνοντας ότι ο προηγμένος μηχανισμός συνδεόταν με τα σημαντικά γεγονότα στον ουρανό, αφού κατέγραφε την ακριβή θέση αστερισμών και πλανητών αλλά και με τα σημαντικά γεγονότα στην καθημερινή ζωή της αρχαίας Ελλάδας, αφού χρησίμευσε ως ημερολόγιο, προβλέποντας την ακριβή ημερομηνία τέλεσης αγώνων και εορτών.
Σημαντικό θα ήταν, σύμφωνα με τον ερευνητή από το ΑΠΘ Γιάννης Σειραδάκη που συνέδεσε το όνομά του με τη μελέτη του Μηχανισμού, να δημιουργηθεί ένα cd-rom εκπαιδευτικού χαρακτήρα με όλες τις πληροφορίες για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, το οποίο θα μπορούσε να μοιραστεί στα σχολεία.
Ελπἰζουμε όλοι οι Κυθήριοι να έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν και να μελετήσουν τα εκτεθέματα και ιδιαίτερα οι νεώτεροι και ίσως θα ήταν αναγκαίο, έστω και εάν αποτελεί σοβαρή έλλειψη της διοργανώτριας αρχής, να υπάρξει το συντομώτερο μια σύντομη περιγραφή ξενάγησης στα Αγγλικά, που να διανέμεται δωρεάν στην είσοδο της έκθεσης στους ξένους επισκέπτες, οι οποίοι απλά μπαίνοντας αντικρύζουν μόνο Ελληνικά κείμενα.
Και είναι αληθινά κρίμα να διαβάζουν στο διαδίκτυο στην γλώσσα τους για την ύπαρξη της έκθεσης στα Κύθηρα και επισκεπτόμενοι την έκθεση να βρίσκονται προ αυτής της εκπλήξεως.
Ευελπιστούμε ότι η τοπική πολιτεία θα διορθώσει το λάθος της μείζονος πολιτείας..
-------------------------------Αντώνης Λαμπρινίδης
-------------------------------