Mάιος! Ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου μας. Η ονομασία του προέρχεται από το όνομα της αρχαίας ρωμαϊκής θεότητας Μάγια, που με τη σειρά του προέρχεται κι αυτό από την αρχαία ελληνική λέξη μαία. Μαία σημαίνει τροφός, μητέρα και σαν θεότητα συμβόλιζε τη γονιμότητα της γης.
Άλλη εκδοχή για την ονομασία του Μάη είναι η λέξη Major (συγκριτικός βαθμός του Magnus) που σημαίνει μέγιστος και πιθανότατα να υπάρχουν και άλλες πηγές ως προς το όνομά του.
Παραετυμολογικά ο λαός μας θεωρεί αυτό το μήνα μαγεμένο με διάφορα μάγια και ψάχνει ευκαιρία να μην κάνει τίποτα, γιατί πιστεύει πως θα του βγει σε κακό. Θεωρείται μήνας των νεκρών και ολόκληρος ο μήνας είναι αφιερωμένος σʼ αυτούς.
Και αυτό, κατά το σοφό λαό μας, έχει την εξήγησή του. Το Σάββατο της Πεντηκοστής είναι το μεγάλο Ψυχοσάββατο και είναι ημέρα αποφράδα, δηλαδή όχι καλή. Πανελλήνια πιστεύουν ότι αυτό το Σάββατο οι ψυχές πηγαίνουν η κάθε μια στον τόπο της. Γιατί, από την Ανάσταση ως την Πεντηκοστή, είναι ελεύθερες να τριγυρνούν στον Απάνω Κόσμο.
Όπως λένε στην Αίγινα, τη χάρη αυτή την απόχτησαν οι ψυχές με τη μεσιτεία της Παναγίας, η οποία όταν πέθανε έκανε ένα ταξίδι στην Κόλαση, είδε τα βάσανα που τραβούν οι κολασμένοι και τόσο πολύ λυπήθηκε ώστε παρακάλεσε το γιό της να χαρίσει στις κολασμένες ψυχές πενήντα μέρες το χρόνο, από την Ανάσταση ως την Πεντηκοστή και να τις αφήσει νʼ ανεβαίνουν τότε στη γη, ανάμεσα στους ζωντανούς.
Ο φόβος των νεκρών είναι το Μάη, ένα έντονο συναίσθημα που έχει δημιουργήσει και μια σειρά από απαγορεύσεις. Πρώτη και κύρια η απαγόρευση να γίνονται γάμοι το Μάη. Όλες οι μέρες που συνδέονται με τους νεκρούς, είναι αποφράδες, κακές. Ο Μάης είναι ολόκληρος αφιερωμένος στους νεκρούς, γιʼ αυτό και στη διάρκειά του δεν πρέπει κανείς τίποτα νʼ αρχίζει και μάλιστα τον έγγαμο βίο. “Το Μάη δε φυτεύουμε ούτε στεφανωνόμαστε” λένε στην Κέρκυρα, “το ʽχουμε για κακό!”. Το λέει και το τραγούδι:
“Ο Κωνσταντίνος ο μικρός,
κι ο μικροπαντρεμένος
Άλλη εκδοχή για την ονομασία του Μάη είναι η λέξη Major (συγκριτικός βαθμός του Magnus) που σημαίνει μέγιστος και πιθανότατα να υπάρχουν και άλλες πηγές ως προς το όνομά του.
Παραετυμολογικά ο λαός μας θεωρεί αυτό το μήνα μαγεμένο με διάφορα μάγια και ψάχνει ευκαιρία να μην κάνει τίποτα, γιατί πιστεύει πως θα του βγει σε κακό. Θεωρείται μήνας των νεκρών και ολόκληρος ο μήνας είναι αφιερωμένος σʼ αυτούς.Και αυτό, κατά το σοφό λαό μας, έχει την εξήγησή του. Το Σάββατο της Πεντηκοστής είναι το μεγάλο Ψυχοσάββατο και είναι ημέρα αποφράδα, δηλαδή όχι καλή. Πανελλήνια πιστεύουν ότι αυτό το Σάββατο οι ψυχές πηγαίνουν η κάθε μια στον τόπο της. Γιατί, από την Ανάσταση ως την Πεντηκοστή, είναι ελεύθερες να τριγυρνούν στον Απάνω Κόσμο.
Όπως λένε στην Αίγινα, τη χάρη αυτή την απόχτησαν οι ψυχές με τη μεσιτεία της Παναγίας, η οποία όταν πέθανε έκανε ένα ταξίδι στην Κόλαση, είδε τα βάσανα που τραβούν οι κολασμένοι και τόσο πολύ λυπήθηκε ώστε παρακάλεσε το γιό της να χαρίσει στις κολασμένες ψυχές πενήντα μέρες το χρόνο, από την Ανάσταση ως την Πεντηκοστή και να τις αφήσει νʼ ανεβαίνουν τότε στη γη, ανάμεσα στους ζωντανούς.
Ο φόβος των νεκρών είναι το Μάη, ένα έντονο συναίσθημα που έχει δημιουργήσει και μια σειρά από απαγορεύσεις. Πρώτη και κύρια η απαγόρευση να γίνονται γάμοι το Μάη. Όλες οι μέρες που συνδέονται με τους νεκρούς, είναι αποφράδες, κακές. Ο Μάης είναι ολόκληρος αφιερωμένος στους νεκρούς, γιʼ αυτό και στη διάρκειά του δεν πρέπει κανείς τίποτα νʼ αρχίζει και μάλιστα τον έγγαμο βίο. “Το Μάη δε φυτεύουμε ούτε στεφανωνόμαστε” λένε στην Κέρκυρα, “το ʽχουμε για κακό!”. Το λέει και το τραγούδι:
“Ο Κωνσταντίνος ο μικρός,
κι ο μικροπαντρεμένος
το Μάη φυτειάν εφύτεψε
το Μάη γυναίκα πήρε...”
Και άλλα όμως παρατηρήματα - ρήσεις του λαού μας ενισχύουν την κακή όψη του μήνα Μάη. “Στον καταραμένο τόπο, Μάη μήνα βρέχει”, “του Μάη η ώρα να σʼ εύρει” όταν θέλει κάποιος να καταρασθεί κάποιον, ή όταν απεύχεται “Να μη σʼ εύρει η κακιά ώρα του Μάη”, “στο κακορίζικο χωριό, το Μάη μήνα βρέχει το νερό”. Ο Μάης θεωρείται και σήμερα ότι είναι ο μήνας των λουλουδιών. Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας λέγεται ανθοφόρος.
Γενικά στο Μάιο δίνονται ονομασίες προερχόμενες από την ανοιξιάτικη φύση: Πράσινος, Κερασάρης, Τριανταφυλλιάς, Λούλουδος. Και είναι πανελλήνιο έθιμο την πρωτομαφιά να πλέκουν με λουλούδια και στάχυα τους μάηδες, στεφάνια για την ευφορία της γης. Τα κρεούν πάνω από τις εξώπορτες ή στους εξώστες των σπιτιών μέχρι τις 24 Ιουνίου, το θερινό ηλιοστάσιο, οπότε, κατά το έθιμο, τουλάχιστον παλαιότερα, τα καίνε στις φωτιές του Αη Γιάννη.
Το Μάη, όπως προαναφέραμε υπάρχουν κάποιες αποφράδες μέρες και αυτές είναι οι εξής:
Πρώτα, οι τρεις πρώτες μέρες του Μάη, που λέγονται σε πολλά μέρη δρίμες, δηλαδή μέρες με περιεχόμενο δριμύ, οξύ. Τις μέρες αυτές δεν αρχίζουν καμιά δουλειά, μήτε μπουγαδιάζουν οι γυναίκες, μήτε αυλακιάζουν κήπους οι άντρες. Δρίμες είναι και οι τρεις πρώτες του Μάρτη και του Αυγούστου, όπως είπαμε παραπάνω.
Μια άλλη αποφράδα μέρα που συγκεντρώνει επίσης την κακή δύναμη του Μάη, είναι η 3η Μαϊου, της Αγίας Μαύρας, όπου δεν κάνουν δουλειές για διάφορους λόγους και για να μη γεμίσει το σπίτι μαύρες - μαύρες λένε στην Κύπρο τις κατσαρίδες που βγαίνουν αυτήν την εποχή. Στην παλιά Αθήνα, στη γιορτή της Αγίας Μαύρας οι νοικοκυρές δεν έπιαναν βελόνα, για να μη βγάλουν σπυριά, που τα έλεγαν επίσης μαύρες. Στην Αιτωλία, πάλι της Αγίας Μαύρας, δεν καταπιάνονται με δουλειές. Ιδίως δεν σπέρνουν όψιμα, ή καλαμπόκια, γιατί ο σπόρος δεν φυτρώνει. Και στην Ήπειρο, της Αγίας Μαύρας πάλι δεν κάνουν χωράφι γιατί θα πάθουν ζημιά.
Άλλη μέρα του Μάη όπου εντοπίζεται το κακό και θεωρείται αποφράδα είναι η 8η του μήνα που είναι η μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ο οποίος σε πολλά μέρη ονομάζεται Αη Γιάννης Χαλαζάς ή Αη Γιάννης Βροχάρης. Εδώ είναι φανερή η σχέση της κακής δύναμης που αποδίνεται στο Μάη με το πραγματικό περιεχόμενο της εποχής.
Και ενώ οι γεωργοί περιμένουν να θερίσουν τα σπαρτά τους τα οποία είναι σχεδόν έτοιμα, υπάρχει ο κίνδυνος μιας βροχής ή χαλαζιού και οι κόποι όπως έλεγαν πήγαιναν χαμένοι. Τότε βέβαια δεν υπήρχαν και οι “ευεργετικές” επιδοτήσεις που υπάρχουν σήμερα, π.χ. επιδοτήσεις για βροχόπτωση, για χιονόπτωση, για χαλαζόπτωση, για ανέμους, για θύελες και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί το μυαλό του αγρότη σε συνεργασία βέβαια με τις διάφορες υπηρεσίες και φυσικά κάτω από την οργή και μανία των φυσικών φαινομένων.
Κατά το Μάη μήνα η μέρα μεγαλώνει και η νύχτα μακραίνει με αποτέλεσμα να ελαττώνονται οι ώρες του ύπνου. Βέβαια μιλάμε για περασμένες εποχές και όχι για τις σημερινές, αφού κι εμείς και κυρίως οι νέοι μας έχουν κάνει τη νύχτα μέρα και το αντίθετο, φυσικά. Μιλάμε βέβαια για την εποχή που ο ρυθμός της ζωής του ανθρώπου, ακολουθούσε το ρυθμό της φύσης, τότε που δεν υπήρχε η βοήθεια του ηλεκτρικού φωτισμού. Ήταν βέβαια και το άλλο, όσο περισσότερες ώρες ξυπνητοί ήταν κάποιοι τόσο και πιο πολύ πεινούσαν. Ίσως θα έχουμε ακούσει τον χαρακτηρισμό Πεντοδείλινο ο οποίος αναφέρεται στο μήνα αυτό. Στην πατρίδα μου, στα χωριά του Πηλίου, λένε: “ο Μάης ο πενταφάγωτος και πάλι πεινασμένος”.
Τρώνε λοιπόν, το Μάη· αν βρούνε,βέβαια, τίποτα να φάνε, γιατί η παλιά σοδειά είναι πια στο τέλος της. Τρώνε αλλά και δουλεύουν πιο πολύ. “Το Μάη βάλε εργάτες” λέει μια παροιμία, “κι άστους να ψυλλίζονται”, που σημαίνει όσο κι αν χασομερίσουν πάλι έχουν ώρα για δουλειά, γιατί η μέρα είναι μεγάλη και οι εργάτες δούλευαν τότε “από ήλιο σε ήλιο”. Γιʼ αυτό και το τραγούδι λέει:
το Μάη γυναίκα πήρε...”
Και άλλα όμως παρατηρήματα - ρήσεις του λαού μας ενισχύουν την κακή όψη του μήνα Μάη. “Στον καταραμένο τόπο, Μάη μήνα βρέχει”, “του Μάη η ώρα να σʼ εύρει” όταν θέλει κάποιος να καταρασθεί κάποιον, ή όταν απεύχεται “Να μη σʼ εύρει η κακιά ώρα του Μάη”, “στο κακορίζικο χωριό, το Μάη μήνα βρέχει το νερό”. Ο Μάης θεωρείται και σήμερα ότι είναι ο μήνας των λουλουδιών. Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας λέγεται ανθοφόρος.
Γενικά στο Μάιο δίνονται ονομασίες προερχόμενες από την ανοιξιάτικη φύση: Πράσινος, Κερασάρης, Τριανταφυλλιάς, Λούλουδος. Και είναι πανελλήνιο έθιμο την πρωτομαφιά να πλέκουν με λουλούδια και στάχυα τους μάηδες, στεφάνια για την ευφορία της γης. Τα κρεούν πάνω από τις εξώπορτες ή στους εξώστες των σπιτιών μέχρι τις 24 Ιουνίου, το θερινό ηλιοστάσιο, οπότε, κατά το έθιμο, τουλάχιστον παλαιότερα, τα καίνε στις φωτιές του Αη Γιάννη.
Το Μάη, όπως προαναφέραμε υπάρχουν κάποιες αποφράδες μέρες και αυτές είναι οι εξής:
Πρώτα, οι τρεις πρώτες μέρες του Μάη, που λέγονται σε πολλά μέρη δρίμες, δηλαδή μέρες με περιεχόμενο δριμύ, οξύ. Τις μέρες αυτές δεν αρχίζουν καμιά δουλειά, μήτε μπουγαδιάζουν οι γυναίκες, μήτε αυλακιάζουν κήπους οι άντρες. Δρίμες είναι και οι τρεις πρώτες του Μάρτη και του Αυγούστου, όπως είπαμε παραπάνω.
Μια άλλη αποφράδα μέρα που συγκεντρώνει επίσης την κακή δύναμη του Μάη, είναι η 3η Μαϊου, της Αγίας Μαύρας, όπου δεν κάνουν δουλειές για διάφορους λόγους και για να μη γεμίσει το σπίτι μαύρες - μαύρες λένε στην Κύπρο τις κατσαρίδες που βγαίνουν αυτήν την εποχή. Στην παλιά Αθήνα, στη γιορτή της Αγίας Μαύρας οι νοικοκυρές δεν έπιαναν βελόνα, για να μη βγάλουν σπυριά, που τα έλεγαν επίσης μαύρες. Στην Αιτωλία, πάλι της Αγίας Μαύρας, δεν καταπιάνονται με δουλειές. Ιδίως δεν σπέρνουν όψιμα, ή καλαμπόκια, γιατί ο σπόρος δεν φυτρώνει. Και στην Ήπειρο, της Αγίας Μαύρας πάλι δεν κάνουν χωράφι γιατί θα πάθουν ζημιά.
Άλλη μέρα του Μάη όπου εντοπίζεται το κακό και θεωρείται αποφράδα είναι η 8η του μήνα που είναι η μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ο οποίος σε πολλά μέρη ονομάζεται Αη Γιάννης Χαλαζάς ή Αη Γιάννης Βροχάρης. Εδώ είναι φανερή η σχέση της κακής δύναμης που αποδίνεται στο Μάη με το πραγματικό περιεχόμενο της εποχής.
Και ενώ οι γεωργοί περιμένουν να θερίσουν τα σπαρτά τους τα οποία είναι σχεδόν έτοιμα, υπάρχει ο κίνδυνος μιας βροχής ή χαλαζιού και οι κόποι όπως έλεγαν πήγαιναν χαμένοι. Τότε βέβαια δεν υπήρχαν και οι “ευεργετικές” επιδοτήσεις που υπάρχουν σήμερα, π.χ. επιδοτήσεις για βροχόπτωση, για χιονόπτωση, για χαλαζόπτωση, για ανέμους, για θύελες και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί το μυαλό του αγρότη σε συνεργασία βέβαια με τις διάφορες υπηρεσίες και φυσικά κάτω από την οργή και μανία των φυσικών φαινομένων.Κατά το Μάη μήνα η μέρα μεγαλώνει και η νύχτα μακραίνει με αποτέλεσμα να ελαττώνονται οι ώρες του ύπνου. Βέβαια μιλάμε για περασμένες εποχές και όχι για τις σημερινές, αφού κι εμείς και κυρίως οι νέοι μας έχουν κάνει τη νύχτα μέρα και το αντίθετο, φυσικά. Μιλάμε βέβαια για την εποχή που ο ρυθμός της ζωής του ανθρώπου, ακολουθούσε το ρυθμό της φύσης, τότε που δεν υπήρχε η βοήθεια του ηλεκτρικού φωτισμού. Ήταν βέβαια και το άλλο, όσο περισσότερες ώρες ξυπνητοί ήταν κάποιοι τόσο και πιο πολύ πεινούσαν. Ίσως θα έχουμε ακούσει τον χαρακτηρισμό Πεντοδείλινο ο οποίος αναφέρεται στο μήνα αυτό. Στην πατρίδα μου, στα χωριά του Πηλίου, λένε: “ο Μάης ο πενταφάγωτος και πάλι πεινασμένος”.
Τρώνε λοιπόν, το Μάη· αν βρούνε,βέβαια, τίποτα να φάνε, γιατί η παλιά σοδειά είναι πια στο τέλος της. Τρώνε αλλά και δουλεύουν πιο πολύ. “Το Μάη βάλε εργάτες” λέει μια παροιμία, “κι άστους να ψυλλίζονται”, που σημαίνει όσο κι αν χασομερίσουν πάλι έχουν ώρα για δουλειά, γιατί η μέρα είναι μεγάλη και οι εργάτες δούλευαν τότε “από ήλιο σε ήλιο”. Γιʼ αυτό και το τραγούδι λέει:
ήλιεμʼ που βγαίνεις
το ταχύ κι αργείς
να βασιλέψεις,
σε καταριούνται
η εργατιά κι οι
ξενοδουλευτάδες.
Και αφού ο λόγος για εργατιά και αγροτικές ασχολίες υπάρχει και μια αντίφαση για το νερό, τη βροχή του Μάη, κάτι που κάνει τη φτωχολογιά νε χαίρεται:
“Να βρέξει ο Απρίλης δυο νερά
και ο Μάης άλλο ένα
να δεις τα χορτοκρίθαρα
πώς απηδάν τις φράχτες
να δεις και τη φτωχολογιά
πώς διπλοκοσκινάει”.
Πάντοτε όμως ο νους μας στρέφεται στη γενέθλια γη. Στον τόπο που γεννηθήκαμε, εκεί όπου για πρώτη φορά είδαμε το φως του ήλιου. Αυτός ο τόπος μας προκαλεί έντονους συγκινησιακούς κραδασμούς, αφού έρχονται και παρέρχονται στη μνήμη μας στιγμές ανεπανάληπτες, πλημμυρισμένες από νοσταλγία, αγάπη και μόνο αγάπη.
Θυμάμαι τις εκδηλώσεις αυτών των ημερών!
Στην ιδιαίτερη πατρίδα στο χωριό Λαύκος του Νοτίου Πηλίου, η Πρωτομαγιά και ο μήνας Μάης γενικά, ήταν μήνας νεανικός.Το πρωινό της πρώτης του Μάη θυμάμαι τις κοπελιές, προτού ακόμα σκάσει ο ήλιος να ξεχύνονται στα περβόλια και τα χωράφια για να πλέξουν το δροσερό μαγιάτικο στεφάνι. Μαζί μʼ αυτό έβαζαν και ένα σκόρδο και το κρεμούσαν στην κεντρική πόρτα του σπιτιού για να μη πιάνει το μάτι τα μέλη της οικογένειας αφενός και αφετέρου το στεφάνι με τα δροσερά πρωινά αγριολούλουδα, εξασφάλιζε εκείνη τη μοναδική δροσιά του Μάη στο σπίτι.
Το στεφάνι αυτό το έκαιγαν του Αη Γιαννιού όταν στα σταυροδρόμια του χωριού μου ανάβαμε φωτιές και πηδούσαμε από πάνω, φωνάζοντας: “Όξω ψύλλοι και κοριοί και στα όρη ποντικοί, μέσα ήλιος και χαρά”.
Τα τραγούδια του Μάη ακούγονταν συχνά και απʼ όλους.
“Ο Μάιος μας έφτασε
εμπρός βήμα ταχύ
να τον προϋπαντήσουμε
παιδιά στην εξοχή.
Φέρνει τραγούδια και χαρές
λουλούδια και δροσιά
και μυρωδάτη φόρεσε
ωραία φορεσιά.
Πάμε και μεις να πάρουμε
μη χάνουμε καιρό.
Μας φτάνει ένα τριαντάφυλλο
κι ένα κλαδί χλωρό”. ή
“Καλώς τονε το Μάη
το χρυσομάη
με άνθη στολισμένος
ήρθε πάλι.
Κορίτσια περπατούνε
ταίρι - ταίρι
με λούλουδα
πρωτομαγιάς στο χέρι.
Πρωτομαγιά
τα λούλουδα γιορτάζουν
και τα πουλιά τα
ταίρια τους φωνάζουν.
Τραγουδούν τον
Μάη Μάη γύρω
στα κλαδια
τραγουδούν τον
Χρυσομάη
στην Αλυγαριά”.
Επίσης οι κοπελιές έβρεχαν τα χέρια τους με τη δροσιά των λουλουδιών και τα περνούσαν από τα μάγουλά τους για να έχουν πάντα στο πρόσωπο τη δροσιά του Μάη.
Ας υποδεχθούμε με υγεία, χαρά και ευτυχία το μήνα Μάιο. Ας σταθούμε στην καλή όψη του και ας μη μας επηρεάσουν οι αποφράδες μέρες του. Ας τον ζήσουμε και ας τον αντιμετωπίσουμε με αισιοδοξία όπως μας το επιτρέπουν τα χρώματα της μαγιάτικης φύσης.
------------------
Πηγή: ΠΑΤΡΙΣ------------------
Μας φτάνει ένα τριαντάφυλλο
κι ένα κλαδί χλωρό”. ή
“Καλώς τονε το Μάη
το χρυσομάη
με άνθη στολισμένος
ήρθε πάλι.
Κορίτσια περπατούνε
ταίρι - ταίρι
με λούλουδα
πρωτομαγιάς στο χέρι.
Πρωτομαγιά
τα λούλουδα γιορτάζουν
και τα πουλιά τα
ταίρια τους φωνάζουν.
Τραγουδούν τον
Μάη Μάη γύρω
στα κλαδια
τραγουδούν τον
Χρυσομάη
στην Αλυγαριά”.
Επίσης οι κοπελιές έβρεχαν τα χέρια τους με τη δροσιά των λουλουδιών και τα περνούσαν από τα μάγουλά τους για να έχουν πάντα στο πρόσωπο τη δροσιά του Μάη.
Ας υποδεχθούμε με υγεία, χαρά και ευτυχία το μήνα Μάιο. Ας σταθούμε στην καλή όψη του και ας μη μας επηρεάσουν οι αποφράδες μέρες του. Ας τον ζήσουμε και ας τον αντιμετωπίσουμε με αισιοδοξία όπως μας το επιτρέπουν τα χρώματα της μαγιάτικης φύσης.
------------------
Πηγή: ΠΑΤΡΙΣ------------------