ʽΕνα λατινικό ρήμα το Februare που σημαίνει καθαρίζω, εξαγνίζω ήταν αρκετό να δώσει το όνομά του στον πιο μικρό μήνα του χρόνου, τον Φεβρουάριο με τις 28 ημέρες του.
Και επειδή η αδικία πάντοτε εκδικείται αυτόν που την κάνει, οι αρμόδιοι προκειμένου να αισθάνονται ανάλαφρα και να μην τους κυνηγούν οι τύψεις, κάθε τέσσερα χρόνια απεφάσισαν να του δώσουν πανωπρούκι μιας ημέρας. Έτσι ο Φεβρουάριος ανά τετραετία έχει 29 ημέρες και τότε το έτος θεωρείται δίσεχτο και για πολλούς κακότυχο:
“Σαν έρθουν χρόνοι δίσεχτοι και μήνες οργισμένοι” λέει το τραγούδι. Όταν το έτος είναι δίσεχτο, ούτε αμπέλια πρέπει να φυτεύονται, πιστεύει ο λαός, ούτε σπίτια να κατασκευάζονται, μάλλον να θεμελιώνονται, ούτε γάμοι να γίνονται, γιατί θα ατυχούσαν.
Η επιβεβαίωση έρχεται με το παρακάτω δίστιχο:
“Το Φλεβάρη μη φυτέψεις
ούτε να στεφανωθείς
Τρίτη μέρα μη δουλέψεις
Σάββατο μη στολιστείς”
Ένας μήνας άστατος με απροβλεπτο καιρό, και όμως:
“Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει
πάλι άνοιξη μυρίζει·
μα αν τύχει και θυμώσει
μες στο χιόνι θα μας χώσει”.
Αυτά για τον καιρό. Ας δούμε τώρα τις αγροτικές δουλειές.
Ο Φλεβάρης είναι ο μήνας των αμπελιών. Τότε γίνεται το κλάδεμα, το καθάρισμα και το τσάπισμα των αμπελιών και τότε βάζουν και καταβολάδες, όπως λένε, δηλαδή φυτεύουν αμπέλια, εκτός κι αν είναι δίσεχτος ο χρόνος· τότε δε φυτεύουν. Γιʼ αυτό του το περιεχόμενο ο Φλεβάρης ονομάζεται σε ορισμένα μέρη, όπου είναι βέβαια αναπτυγμένη η αμπελουργία, Κλαδευτής.
Στην Ελλάδα ο Φεβρουάριος έχει πολλές λαϊκές ονομασίες, που συνήθως σχετίζονται με τη μικρή διάρκειά του: Μικρός, Κουτσός, Κουτσοφλέβαρος, Φλιάρης και Γκουζούκης. Λέγεται Φλεβάρης από τη συσχέτισή του με τις ¨φλέβες”, δηλαδή τα υπόγεια νερά, που τότε αναβλύζουν λόγω των πολλών βροχών, και Κλαδευτής, καθώς θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για το κλάδεμα των δέντρων.
“Οι άγιοι μπορεί να θέλουν φοβέρα” όπως λέει ο λαός μας. Πάντοτε όμως είχαν και έχουν τον πρώτο λόγο.
Ό άγιος που η γιορτή του αποτελεί σημάδι για τους αμπελουργούς, σημάδι χρονικό για νʼ αρχίσουν το κλάδεμα των αμπελιών, είναι ο Άγιος Τρύφωνας, που γιοερτάζεται την πρώτη του μήνα (σήμερα). Το πρωί γίνεται αγιασμός στην εκκλησία και ύστερα μʼ αυτόν τον αγιασμό ραντίζουν τʼ αμπέλια και τα χωράφια. Σε μερικά μέρη ο ίδιος ο παπάς γυρίζει στους αμπελώνες και τους αγιάζει, ξορκίζοντας τα βλαβερά των αμπελιών. Σύμφωνα με το συναξάρι του, ο Άγιος Τρύφωνας ήτανε βοσκός και γάτρευε όλες τις αρρώστιες και έδιωχνε τους δαίμονες· θεωρείται λοιπόν ως ο κατʼ εξοχήν προστάτης των χωραφιών, των αμπελιών και των κήπων από τους κινδύνους που τα απειλούν.
Μια άλλη γιορτή, τώρα του Φλεβάρη, που συνδέεται με τις αγροτικές δουλειές επίσης, είναι της Υπαπαντής, στις 2 του μήνα (αύριο). Κι αυτή την έχουν σαν σημάδι του χρόνου. Σε ορισμένα μέρη, στην Κω λ.χ., στα Δωδεκάνησα, τότε, της Υπαπαντής, αρχίζουν οι διολιές και τριολιές, όπως τις λένε, δηλαδή το δεύτερο και τρίτο όργωμα των χωραφιών, για να φυτέψουν τα ψιμικά. Ψιμικά είναι οι όψιμες καλλιέργειες, πατάτες, φασόλια, ρεβίδια και τα κηπευτικά.
Στις 3 του Φλεβάρη γιορτάζει ο Άγιος Συμεών, ο Αϊ - Συμιός, όπως τον λέει ο λαός. Το όνομά του που παρετυμολογήθηκε από το ρήμα σημειώνω, σημειωμένος, έδωσε αφορμή σε μια περίεργη πρόληψη που αφορά τις έγκυες γυναίκες. Τη μέρα της γιορτής του Αϊ Συμιού, οι έγκυες παίρνουν χίλιες προφυλάξεις μην τύχει και κάνουν καμιά δουλειά και βγει το παιδί τους σημειωμένο, σημαδεμένο, δηλαδή με κουσούρι. Πιστεύουν πως όποιο μέλος του σώματός τους χρησιμοποιήσουν για να κάνουν μια δουλειά τη μέρα του Άϊ Συμιού, σʼ αυτό το μέλος του σώματος του παιδιού τους θα μείνει σημάδι.
Αυτές οι τρεις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου λέγονται και “Συμόγιορτα” και ο λόγος είναι οι γιορτές του Άϊ Τρύφωνα, της Υπαπαντής του Χριστού και του Αγίου Συμεών του Θεοδόχου.
Ο φετινός Φλεβάρης είναι μήνας γλεντιού, ξένοιαστος και η πόλη του Ηρακλείου διοργανώνει πλούσιες καρναβαλικές εκδηλώσεις, επιβεβαιώνοντας την λαϊκή ρήση ότι: “η φτώχεια θέλει καλοπέραση και διασκέδαση”. Αποκριάτικες εκδηλώσεις λοιπόν, καλό φαγητό, αρκετό κρασί και ο Θεός να βάλει το χέρι του!
Οι Απόκριες συνδέονται με τον κύκλο του Πάσχα που γιορτάζεται σύμφωνα με απόφαση της Αʼ Οικουμενικής Συνόδου το 325 μ.Χ. την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Στα χρόνια της Αʼ Οικουμενικής Συνόδου, δηλαδή τον 4ο αιώνα μ.Χ., ορίστηκε επίσης μια πένθιμη περίοδος σαράντα ημερών, πριν το Πάσχα, η Μεγάλη Σαρακοστή, η οποία αρχίζει με την Καθαρή Δευτέρα.
Μια μικρότερη περίοδος τριών βδομάδων αποτελεί το μεταβατικό στάδιο, την προετοιμασία, κατά κάποιο τρόπο, των πιστών για τη Σαρακοστή. Και αυτή ακριβώς είναι η περίοδος των Απόκρεω. Σʼ αυτήν την περίοδο συγκεντρώθηκαν, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και την εδραίωσή του τον 4ο αιώνα, όλα τα ειδωλολατρικά, τα παγανιστικά εκείνα έθιμα που τελούνται κατά παράδοση στις δώρες της παλιάς ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στο τέλος του χειμώνα και στην αρχή της άνοιξης. Συγκεντρώθηκαν εδώ αυτά τα έθιμα, με όριο την Καθαρή Δευτέρα γιατί τότε αρχίζει η περίοδος της νηστείας και της προσευχής και ο χαρακτήρας των παγανιστικών αυτών εθίμων, ασφαλώς δεν έχει σχέση με τη νηστεία και την προσευχή - το αντίθετο μάλιστα.
Απόκριες..., περίοδος γλεντιού και ξεγνοιασιάς με ανάμεικτα τα χαρακτηριστικά της ερωτικής ελευθεριότητας όπως εκφράζεται με το γνωστό τραγούδι των ημερών “πώς το τρίβουν το πιπέρι” και με τις διάφορες μεταμφιέσεις οι οποίες σίγουρα θα είναι προσαρμοσμένες στην σημερινή επικαιρότητα.
Πριν κάμποσες δεκαετίες, γύρω στο 1965, χαρακτηριστικό ήταν το ζευγάρι “Πειναλέων και Ανεργίτσα”, κάτι που και σήμερα θα μπορούσε να υπάρχει, μαζί με τον κύριο Μαυροχρήματα, την δεσποινίδα Διαφθορίδου, τον κύριο Νταβαντζιάδη και τους τόσους και τόσους σωτήρες που έχουν βαλθεί να σώσουν “εαυτούς και κοινωνίας”. Πρώτα όμως τους ίδιους, οι οποίοι δεν κάνουν χωρίς θέση και πολυθρόνα αποφέρουσα παχυλόν μισθόν, έχοντα ουδεμία σχέση με τους συνήθεις μισθούς των κοινών θνητών. Και αλλοίμονο αν δεν αναγνωρίσει λαός και κράτος τις θυσίες τους και την προσφορά τους.
Μέσα λοιπόν σʼ αυτό το αποκριάτικο κλίμα των ημερών ας θυμηθούμε τους παρακάτω στίχους του Αλέξανδρου Σούτσου, οι οποίοι έχουν σχέση με τους κρατούντες:
“Είναι καιρός οι προύχοντες
του Γένους να ιδώσι
ταις λάσπαις όπου κοίτονται
και να διορθωθώσι.
Κενόδοξοι και φίλαρχοι,
τυφλοί από τα πάθη
πίπτουν αυτοί και μας τραβούν
εις των κρημνών τα βάθη.
Αναστενάζουν δυνατά
τα φρύδια των τεντώνουν
κυττάζουν ασκαρδαμυκτί,
ταις πλάταις των υψώνουν,
περιπατούν και στέκονται,
χονδραίνουν την φωνήν των,
ή κρύπτουν την αμάθειαν
υπό την σιωπήν των.
Αλλοίμονο! του Γένους μας,
τολμούν να είναι στύλοι
όσοι ποτέ δεν έμαθαν
πως πιάνουν το κονδύλι...”.
Βιβλιογραφία: α) Εφημερίδα “Καθημερινή”, περιοδικό “Επτά Ημέρες”. β) Ελληνικαί εορταί και έθιμα της άϊκής λατρείας, Αθήναι 1979, Γεώργιος Μέγας. γ) Συμπληρωματικά του Χειμώνα και της Άνοιξης, Αθήνα 1985. δ) Οι 12 μήνες, τα Λαογραφικά, Αλίκη Κυριακίδου - Νέστορος, η Αθηναϊκή σάτιρα του Γιάννη Καιροφύλα, εκδόσεις Φιλιππότη.
-----------------------------------
Πηγή: Πατρίς - Του Δημ. Σαββα
-----------------------------------
Και επειδή η αδικία πάντοτε εκδικείται αυτόν που την κάνει, οι αρμόδιοι προκειμένου να αισθάνονται ανάλαφρα και να μην τους κυνηγούν οι τύψεις, κάθε τέσσερα χρόνια απεφάσισαν να του δώσουν πανωπρούκι μιας ημέρας. Έτσι ο Φεβρουάριος ανά τετραετία έχει 29 ημέρες και τότε το έτος θεωρείται δίσεχτο και για πολλούς κακότυχο:
“Σαν έρθουν χρόνοι δίσεχτοι και μήνες οργισμένοι” λέει το τραγούδι. Όταν το έτος είναι δίσεχτο, ούτε αμπέλια πρέπει να φυτεύονται, πιστεύει ο λαός, ούτε σπίτια να κατασκευάζονται, μάλλον να θεμελιώνονται, ούτε γάμοι να γίνονται, γιατί θα ατυχούσαν.
Η επιβεβαίωση έρχεται με το παρακάτω δίστιχο:
“Το Φλεβάρη μη φυτέψεις
ούτε να στεφανωθείς
Τρίτη μέρα μη δουλέψεις
Σάββατο μη στολιστείς”
Ένας μήνας άστατος με απροβλεπτο καιρό, και όμως:
“Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει
πάλι άνοιξη μυρίζει·
μα αν τύχει και θυμώσει
μες στο χιόνι θα μας χώσει”.
Αυτά για τον καιρό. Ας δούμε τώρα τις αγροτικές δουλειές.
Ο Φλεβάρης είναι ο μήνας των αμπελιών. Τότε γίνεται το κλάδεμα, το καθάρισμα και το τσάπισμα των αμπελιών και τότε βάζουν και καταβολάδες, όπως λένε, δηλαδή φυτεύουν αμπέλια, εκτός κι αν είναι δίσεχτος ο χρόνος· τότε δε φυτεύουν. Γιʼ αυτό του το περιεχόμενο ο Φλεβάρης ονομάζεται σε ορισμένα μέρη, όπου είναι βέβαια αναπτυγμένη η αμπελουργία, Κλαδευτής.Στην Ελλάδα ο Φεβρουάριος έχει πολλές λαϊκές ονομασίες, που συνήθως σχετίζονται με τη μικρή διάρκειά του: Μικρός, Κουτσός, Κουτσοφλέβαρος, Φλιάρης και Γκουζούκης. Λέγεται Φλεβάρης από τη συσχέτισή του με τις ¨φλέβες”, δηλαδή τα υπόγεια νερά, που τότε αναβλύζουν λόγω των πολλών βροχών, και Κλαδευτής, καθώς θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για το κλάδεμα των δέντρων.
“Οι άγιοι μπορεί να θέλουν φοβέρα” όπως λέει ο λαός μας. Πάντοτε όμως είχαν και έχουν τον πρώτο λόγο.Ό άγιος που η γιορτή του αποτελεί σημάδι για τους αμπελουργούς, σημάδι χρονικό για νʼ αρχίσουν το κλάδεμα των αμπελιών, είναι ο Άγιος Τρύφωνας, που γιοερτάζεται την πρώτη του μήνα (σήμερα). Το πρωί γίνεται αγιασμός στην εκκλησία και ύστερα μʼ αυτόν τον αγιασμό ραντίζουν τʼ αμπέλια και τα χωράφια. Σε μερικά μέρη ο ίδιος ο παπάς γυρίζει στους αμπελώνες και τους αγιάζει, ξορκίζοντας τα βλαβερά των αμπελιών. Σύμφωνα με το συναξάρι του, ο Άγιος Τρύφωνας ήτανε βοσκός και γάτρευε όλες τις αρρώστιες και έδιωχνε τους δαίμονες· θεωρείται λοιπόν ως ο κατʼ εξοχήν προστάτης των χωραφιών, των αμπελιών και των κήπων από τους κινδύνους που τα απειλούν.
Μια άλλη γιορτή, τώρα του Φλεβάρη, που συνδέεται με τις αγροτικές δουλειές επίσης, είναι της Υπαπαντής, στις 2 του μήνα (αύριο). Κι αυτή την έχουν σαν σημάδι του χρόνου. Σε ορισμένα μέρη, στην Κω λ.χ., στα Δωδεκάνησα, τότε, της Υπαπαντής, αρχίζουν οι διολιές και τριολιές, όπως τις λένε, δηλαδή το δεύτερο και τρίτο όργωμα των χωραφιών, για να φυτέψουν τα ψιμικά. Ψιμικά είναι οι όψιμες καλλιέργειες, πατάτες, φασόλια, ρεβίδια και τα κηπευτικά.
Στις 3 του Φλεβάρη γιορτάζει ο Άγιος Συμεών, ο Αϊ - Συμιός, όπως τον λέει ο λαός. Το όνομά του που παρετυμολογήθηκε από το ρήμα σημειώνω, σημειωμένος, έδωσε αφορμή σε μια περίεργη πρόληψη που αφορά τις έγκυες γυναίκες. Τη μέρα της γιορτής του Αϊ Συμιού, οι έγκυες παίρνουν χίλιες προφυλάξεις μην τύχει και κάνουν καμιά δουλειά και βγει το παιδί τους σημειωμένο, σημαδεμένο, δηλαδή με κουσούρι. Πιστεύουν πως όποιο μέλος του σώματός τους χρησιμοποιήσουν για να κάνουν μια δουλειά τη μέρα του Άϊ Συμιού, σʼ αυτό το μέλος του σώματος του παιδιού τους θα μείνει σημάδι.
Αυτές οι τρεις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου λέγονται και “Συμόγιορτα” και ο λόγος είναι οι γιορτές του Άϊ Τρύφωνα, της Υπαπαντής του Χριστού και του Αγίου Συμεών του Θεοδόχου.
Ο φετινός Φλεβάρης είναι μήνας γλεντιού, ξένοιαστος και η πόλη του Ηρακλείου διοργανώνει πλούσιες καρναβαλικές εκδηλώσεις, επιβεβαιώνοντας την λαϊκή ρήση ότι: “η φτώχεια θέλει καλοπέραση και διασκέδαση”. Αποκριάτικες εκδηλώσεις λοιπόν, καλό φαγητό, αρκετό κρασί και ο Θεός να βάλει το χέρι του!
Οι Απόκριες συνδέονται με τον κύκλο του Πάσχα που γιορτάζεται σύμφωνα με απόφαση της Αʼ Οικουμενικής Συνόδου το 325 μ.Χ. την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Στα χρόνια της Αʼ Οικουμενικής Συνόδου, δηλαδή τον 4ο αιώνα μ.Χ., ορίστηκε επίσης μια πένθιμη περίοδος σαράντα ημερών, πριν το Πάσχα, η Μεγάλη Σαρακοστή, η οποία αρχίζει με την Καθαρή Δευτέρα.Μια μικρότερη περίοδος τριών βδομάδων αποτελεί το μεταβατικό στάδιο, την προετοιμασία, κατά κάποιο τρόπο, των πιστών για τη Σαρακοστή. Και αυτή ακριβώς είναι η περίοδος των Απόκρεω. Σʼ αυτήν την περίοδο συγκεντρώθηκαν, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και την εδραίωσή του τον 4ο αιώνα, όλα τα ειδωλολατρικά, τα παγανιστικά εκείνα έθιμα που τελούνται κατά παράδοση στις δώρες της παλιάς ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στο τέλος του χειμώνα και στην αρχή της άνοιξης. Συγκεντρώθηκαν εδώ αυτά τα έθιμα, με όριο την Καθαρή Δευτέρα γιατί τότε αρχίζει η περίοδος της νηστείας και της προσευχής και ο χαρακτήρας των παγανιστικών αυτών εθίμων, ασφαλώς δεν έχει σχέση με τη νηστεία και την προσευχή - το αντίθετο μάλιστα.
Απόκριες..., περίοδος γλεντιού και ξεγνοιασιάς με ανάμεικτα τα χαρακτηριστικά της ερωτικής ελευθεριότητας όπως εκφράζεται με το γνωστό τραγούδι των ημερών “πώς το τρίβουν το πιπέρι” και με τις διάφορες μεταμφιέσεις οι οποίες σίγουρα θα είναι προσαρμοσμένες στην σημερινή επικαιρότητα.Πριν κάμποσες δεκαετίες, γύρω στο 1965, χαρακτηριστικό ήταν το ζευγάρι “Πειναλέων και Ανεργίτσα”, κάτι που και σήμερα θα μπορούσε να υπάρχει, μαζί με τον κύριο Μαυροχρήματα, την δεσποινίδα Διαφθορίδου, τον κύριο Νταβαντζιάδη και τους τόσους και τόσους σωτήρες που έχουν βαλθεί να σώσουν “εαυτούς και κοινωνίας”. Πρώτα όμως τους ίδιους, οι οποίοι δεν κάνουν χωρίς θέση και πολυθρόνα αποφέρουσα παχυλόν μισθόν, έχοντα ουδεμία σχέση με τους συνήθεις μισθούς των κοινών θνητών. Και αλλοίμονο αν δεν αναγνωρίσει λαός και κράτος τις θυσίες τους και την προσφορά τους.
Μέσα λοιπόν σʼ αυτό το αποκριάτικο κλίμα των ημερών ας θυμηθούμε τους παρακάτω στίχους του Αλέξανδρου Σούτσου, οι οποίοι έχουν σχέση με τους κρατούντες:
“Είναι καιρός οι προύχοντες
του Γένους να ιδώσι
ταις λάσπαις όπου κοίτονται
και να διορθωθώσι.
Κενόδοξοι και φίλαρχοι,
τυφλοί από τα πάθη
πίπτουν αυτοί και μας τραβούν
εις των κρημνών τα βάθη.
Αναστενάζουν δυνατά
τα φρύδια των τεντώνουν
κυττάζουν ασκαρδαμυκτί,
ταις πλάταις των υψώνουν,
περιπατούν και στέκονται,
χονδραίνουν την φωνήν των,
ή κρύπτουν την αμάθειαν
υπό την σιωπήν των.
Αλλοίμονο! του Γένους μας,
τολμούν να είναι στύλοι
όσοι ποτέ δεν έμαθαν
πως πιάνουν το κονδύλι...”.
Βιβλιογραφία: α) Εφημερίδα “Καθημερινή”, περιοδικό “Επτά Ημέρες”. β) Ελληνικαί εορταί και έθιμα της άϊκής λατρείας, Αθήναι 1979, Γεώργιος Μέγας. γ) Συμπληρωματικά του Χειμώνα και της Άνοιξης, Αθήνα 1985. δ) Οι 12 μήνες, τα Λαογραφικά, Αλίκη Κυριακίδου - Νέστορος, η Αθηναϊκή σάτιρα του Γιάννη Καιροφύλα, εκδόσεις Φιλιππότη.
-----------------------------------
Πηγή: Πατρίς - Του Δημ. Σαββα
-----------------------------------