ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ
Γνωρίσματα:
Είναι βασικός και πολυσήμαντος μήνας ο Σεπτέμβριος καθόσον παρεμβάλλεται μεταξύ δύο σπουδαίων εποχών, τερματίζει το απολαυστικότατο καλοκαίρι με τις πλούσιες χάρες και σηματοδοτεί το ξεκίνημα της νέας ελπιδοφόρας κι εντυπωσιακής εποχής του Φθινοπώρου.
Σύμφωνα με το εκκλησιαστικό ημερολόγιο, που θεσπίστηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ., η 31η Αυγούστου θεωρείται η τελευταία ημέρα του εκκλησιαστικού έτους, που κλειδώνει τον παλιό χρόνο (κλειδοχρονιά), τερματίζει ότι κακό και άσχημο έφερε ο παλιός χρόνος και η 1η Σεπτεμβρίου αποτελεί την πρωτοχρονιά, την καληχρονιά, τον ερχομό του νέου χρόνου.
Η "Κλειδοχρονιά" 31η Αυγούστου και η "Καλή Χρονιά" 1η Σεπτεμβρίου συνοδεύονταν από μια σειρά ευχάριστων και εντυπωσιακών εθίμων τερματισμού του παλιού έτους και διαβατηρίων εκδηλώσεων στο νέο χρόνο, τα οποία αποσκοπούσαν στην εξασφάλιση υγείας, ευφορίας και ευτυχίας των ανθρώπων.
Μπαίνοντας ο Σεπτέμβριος καλεί σε συναγερμό τους καλλιεργητές της γης να συνάξουν τους τελευταίους καρπούς με πρωταγωνιστές τους τρυγητάδες, που ξεχύνονται στα αμπέλια, για να μαζέψουν τα γλυκόχυμα σταφύλια, να τα μεταφέρουν στα πατητήρια, να πάρουν τον καινούριο μούστο και να ετοιμάσουν τα νέα κρασιά.
Ο τρύγος είναι η θορυβότερη και η πιο χαρωπή εκδήλωση, τόπος πανηγυριού, με συμμετοχή όλων των κατοίκων της περιοχής σε κλίμα ευδαιμονίας, μεγάλου κεφιού και ατελείωτης χαράς. Ταυτόχρονα αποθηκεύονται τα μυρωδάτα μήλα, τα εύγεστα ρόδια, τα μελένια σύκα, τα θρεπτικά καρύδια και κάστανα, τα καλαμπόκια και οι τελευταίες ποικιλίες αχλαδιών.
Με την εκδήλωση των πρώτων βροχών (πρωτοβρόχια) ετοιμάζονται τα χωράφια και πραγματοποιούνται οι πρώιμες φθινοπωρινές σπορές λαχανικών και όταν εμφανιστεί ο "σποριάς" ρίχνονται στα σπλάχνα της μάνας γης οι σπόροι του σιταριού, της σίκαλης, της βρώμης και του κριθαριού.
Καθώς οι μέρες περνούν και γίνονται μικρότερες και φθάνουμε στην Φθινοπωρινή Ισημερία στις 22 Σεπτεμβρίου, οι κτηνοτρόφοι ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τα ψηλά βουνά, για να εγκατασταθούν στα χειμαδιά, να περάσουν το χειμώνα χωρίς προβλήματα και συνέπειες.
Με τις πρώτες εμφανίσεις των γκριζόμαυρων νεφών στο γαλαζωπό ουρανό τα αποδημητικά πουλιά ετοιμάζονται για το μακρινό ταξίδι τους στις ζεστές χώρες.
Οι νοικοκυρές ξεθάβουν από τις ντουλάπες τα χοντρά ρούχα για να φύγει η μυρωδιά της ναφθαλίνης, και να τα χρησιμοποιήσουν τις απογευματινές κρυάδες και τις πρωινές ψύχρες του Φθινοπώρου.
Ο μαθητόκοσμος ξεκούραστος και ορεξάτος ετοιμάζεται για το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς.
Οι ακροθαλασσιές και οι δασόφερτες βουνοπλαγιές αραιώνουν από κόσμο και σιγά-σιγά ερημώνουν από παραθεριστές. Οι εργαζόμενοι ανανεωμένοι και ψυχωμένοι αναλαμβάνουν υπηρεσία και αρχίζουν τις ετοιμασίες και τους προϋπολογισμούς για την αντιμετώπιση των εποχιακών προβλημάτων. Όλοι ανασκουμπώνονται για την επιτυχή αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων. Ακόμη και η ίδια η φύση ετοιμάζεται πυρετωδώς για την αντιμετώπιση των αναφυόμενων δυσκολιών.
Αναπαραστάσεις - Απεικονίσεις:
Σε ρωμαϊκά ψηφιδωτά του δυτικού κράτους ο Σεπτέμβριος απεικονίζεται με σκηνές του τρύγου, της συγκομιδής σταφυλιών, μεταφορά σε καλάθια, πάτημα σταφυλιών κλπ. σε οψιμότερα ψηφιδωτά η σύνδεση του Σεπτεμβρίου με τον τρύγο γίνεται συνήθως με τρόπο λιγότερο ρεαλιστικό όπως: σταφύλια, κληματσίδες και αμπελόφυλλα, μάζεμα σταφυλιών, καλάθια με σταφύλια κλπ.
Δεν λείπουν και οι συνδέσεις του με τον Θεό του Κρασιού, τον Διόνυσο, όπου σχεδόν γυμνός ερωτιδέας ιππεύει τίγρη και κρατάει στο αριστερό του χέρι ποιμενική ράβδο και στηρίζει με το δεξί του χέρι στο ώμο του καλάθι γεμάτο αμπελόφυλλα και σταφύλια.
Στην εικονογραφία των Μηνών ο Σεπτέμβριος παριστάνεται ως τρυγητής με το τρυγοκόφινο, να τρυγάει σταφύλια, περιστοιχισμένος από άντρες και γυναίκες σε ευθυμία. Στην εποχή μας παριστάνεται με μορφή Αγίου των Σχολείων, να κρατάει αλφαβητάρι και μεγάλο μολύβι.
Ονομασίες:
Τρυγητής: Είναι συνηθισμένη ονομασία του Σεπτεμβρίου από την κυρίαρχη απασχόληση των αγροτών, δηλαδή τον τρύγο των σταφυλιών.
Σποριάς: Από την συνήθεια στη διάρκειά του οι γεωργοί να σπέρνουν πολλά φυτά.
Ορτυκολόγος: Από το πέρασμα 6 μηνών από ορτύκια προς τις νοτιότερες περιοχές.
Σταυριάτης: Από τη μεγάλη γιορτή του χριστιανού της ύψωσης του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου.
Αη-Νικήτας: Από τη γιορτή του Αγίου Νικήτα στις 15 του μηνός.
Παροιμίες:
- "Του τρυγητή τ' αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι"
- "Αν ίσως βρέξει ο τρυγητής χαρά στον τυροκόμο"
- "Συκολόγε τρυγητή, μέλι στάζουνε τα χείλια απ' τα σύκα ως τα σταφύλια"
- "Τα πρωτοβρόχια πιάσανε, τα νια κρασιά μεθάνε τα χελιδόνια φεύγουνε και σ' άλλους τόπους πάνε".
Δοξασίες:
Η ονομασία του προέρχεται από την λατινική λέξη Septem=επτά, καθόσον αποτελούσε τον έβδομο μήνα του αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου και λεγόταν September. Με την προσθήκη των μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου μετακινήθηκε στην ένατη θέση χωρίς να αλλάξει ονομασία.
Στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα καθιερώθηκε στην Κωνσταντινούπολη ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους η 1η Σεπτεμβρίου και αποτέλεσε την "Πρωτοσεπτεμβρίαν". Η Καλοχρονιά ή Αρχιχρονιά και η 31η Αυγούστου την "Κλειδοχρονιά" (κλείσιμο του χρόνου).
Η πρώτη Σεπτεμβρίου θεωρείτο ως ημέρα του "χρονογράφου", καθώς πιστεύεται πως η μέρα αυτή ο χάροντας "γράφει" ποιους θα πάρει στη διάρκεια του χρόνου.
Οι νοικοκυραίοι εξόρκιζαν το κακό σπάζοντας ρόδι στην πόρτα του σπιτιού τους.
------------------------------------------
Πηγή: ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΠΕΙΡΟΣ ΧΩΡΑ
------------------------------------------
Η "Κλειδοχρονιά" 31η Αυγούστου και η "Καλή Χρονιά" 1η Σεπτεμβρίου συνοδεύονταν από μια σειρά ευχάριστων και εντυπωσιακών εθίμων τερματισμού του παλιού έτους και διαβατηρίων εκδηλώσεων στο νέο χρόνο, τα οποία αποσκοπούσαν στην εξασφάλιση υγείας, ευφορίας και ευτυχίας των ανθρώπων.
Μπαίνοντας ο Σεπτέμβριος καλεί σε συναγερμό τους καλλιεργητές της γης να συνάξουν τους τελευταίους καρπούς με πρωταγωνιστές τους τρυγητάδες, που ξεχύνονται στα αμπέλια, για να μαζέψουν τα γλυκόχυμα σταφύλια, να τα μεταφέρουν στα πατητήρια, να πάρουν τον καινούριο μούστο και να ετοιμάσουν τα νέα κρασιά.
Ο τρύγος είναι η θορυβότερη και η πιο χαρωπή εκδήλωση, τόπος πανηγυριού, με συμμετοχή όλων των κατοίκων της περιοχής σε κλίμα ευδαιμονίας, μεγάλου κεφιού και ατελείωτης χαράς. Ταυτόχρονα αποθηκεύονται τα μυρωδάτα μήλα, τα εύγεστα ρόδια, τα μελένια σύκα, τα θρεπτικά καρύδια και κάστανα, τα καλαμπόκια και οι τελευταίες ποικιλίες αχλαδιών.
Με την εκδήλωση των πρώτων βροχών (πρωτοβρόχια) ετοιμάζονται τα χωράφια και πραγματοποιούνται οι πρώιμες φθινοπωρινές σπορές λαχανικών και όταν εμφανιστεί ο "σποριάς" ρίχνονται στα σπλάχνα της μάνας γης οι σπόροι του σιταριού, της σίκαλης, της βρώμης και του κριθαριού.
Καθώς οι μέρες περνούν και γίνονται μικρότερες και φθάνουμε στην Φθινοπωρινή Ισημερία στις 22 Σεπτεμβρίου, οι κτηνοτρόφοι ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τα ψηλά βουνά, για να εγκατασταθούν στα χειμαδιά, να περάσουν το χειμώνα χωρίς προβλήματα και συνέπειες.
Με τις πρώτες εμφανίσεις των γκριζόμαυρων νεφών στο γαλαζωπό ουρανό τα αποδημητικά πουλιά ετοιμάζονται για το μακρινό ταξίδι τους στις ζεστές χώρες.
Οι νοικοκυρές ξεθάβουν από τις ντουλάπες τα χοντρά ρούχα για να φύγει η μυρωδιά της ναφθαλίνης, και να τα χρησιμοποιήσουν τις απογευματινές κρυάδες και τις πρωινές ψύχρες του Φθινοπώρου.
Ο μαθητόκοσμος ξεκούραστος και ορεξάτος ετοιμάζεται για το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς.
Οι ακροθαλασσιές και οι δασόφερτες βουνοπλαγιές αραιώνουν από κόσμο και σιγά-σιγά ερημώνουν από παραθεριστές. Οι εργαζόμενοι ανανεωμένοι και ψυχωμένοι αναλαμβάνουν υπηρεσία και αρχίζουν τις ετοιμασίες και τους προϋπολογισμούς για την αντιμετώπιση των εποχιακών προβλημάτων. Όλοι ανασκουμπώνονται για την επιτυχή αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων. Ακόμη και η ίδια η φύση ετοιμάζεται πυρετωδώς για την αντιμετώπιση των αναφυόμενων δυσκολιών.
Αναπαραστάσεις - Απεικονίσεις:
Σε ρωμαϊκά ψηφιδωτά του δυτικού κράτους ο Σεπτέμβριος απεικονίζεται με σκηνές του τρύγου, της συγκομιδής σταφυλιών, μεταφορά σε καλάθια, πάτημα σταφυλιών κλπ. σε οψιμότερα ψηφιδωτά η σύνδεση του Σεπτεμβρίου με τον τρύγο γίνεται συνήθως με τρόπο λιγότερο ρεαλιστικό όπως: σταφύλια, κληματσίδες και αμπελόφυλλα, μάζεμα σταφυλιών, καλάθια με σταφύλια κλπ.
Δεν λείπουν και οι συνδέσεις του με τον Θεό του Κρασιού, τον Διόνυσο, όπου σχεδόν γυμνός ερωτιδέας ιππεύει τίγρη και κρατάει στο αριστερό του χέρι ποιμενική ράβδο και στηρίζει με το δεξί του χέρι στο ώμο του καλάθι γεμάτο αμπελόφυλλα και σταφύλια.
Στην εικονογραφία των Μηνών ο Σεπτέμβριος παριστάνεται ως τρυγητής με το τρυγοκόφινο, να τρυγάει σταφύλια, περιστοιχισμένος από άντρες και γυναίκες σε ευθυμία. Στην εποχή μας παριστάνεται με μορφή Αγίου των Σχολείων, να κρατάει αλφαβητάρι και μεγάλο μολύβι.
Ονομασίες:
Τρυγητής: Είναι συνηθισμένη ονομασία του Σεπτεμβρίου από την κυρίαρχη απασχόληση των αγροτών, δηλαδή τον τρύγο των σταφυλιών.
Σποριάς: Από την συνήθεια στη διάρκειά του οι γεωργοί να σπέρνουν πολλά φυτά.
Ορτυκολόγος: Από το πέρασμα 6 μηνών από ορτύκια προς τις νοτιότερες περιοχές.
Σταυριάτης: Από τη μεγάλη γιορτή του χριστιανού της ύψωσης του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου.
Αη-Νικήτας: Από τη γιορτή του Αγίου Νικήτα στις 15 του μηνός.
Παροιμίες:
- "Του τρυγητή τ' αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι"
- "Αν ίσως βρέξει ο τρυγητής χαρά στον τυροκόμο"
- "Συκολόγε τρυγητή, μέλι στάζουνε τα χείλια απ' τα σύκα ως τα σταφύλια"
- "Τα πρωτοβρόχια πιάσανε, τα νια κρασιά μεθάνε τα χελιδόνια φεύγουνε και σ' άλλους τόπους πάνε".
Δοξασίες:
Η ονομασία του προέρχεται από την λατινική λέξη Septem=επτά, καθόσον αποτελούσε τον έβδομο μήνα του αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου και λεγόταν September. Με την προσθήκη των μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου μετακινήθηκε στην ένατη θέση χωρίς να αλλάξει ονομασία.
Στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα καθιερώθηκε στην Κωνσταντινούπολη ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους η 1η Σεπτεμβρίου και αποτέλεσε την "Πρωτοσεπτεμβρίαν". Η Καλοχρονιά ή Αρχιχρονιά και η 31η Αυγούστου την "Κλειδοχρονιά" (κλείσιμο του χρόνου).
Η πρώτη Σεπτεμβρίου θεωρείτο ως ημέρα του "χρονογράφου", καθώς πιστεύεται πως η μέρα αυτή ο χάροντας "γράφει" ποιους θα πάρει στη διάρκεια του χρόνου.
Οι νοικοκυραίοι εξόρκιζαν το κακό σπάζοντας ρόδι στην πόρτα του σπιτιού τους.
------------------------------------------
Πηγή: ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΠΕΙΡΟΣ ΧΩΡΑ
------------------------------------------