Κομμάτι της ελληνικής γης τα Βάτικα, πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια ήταν σκεπασμένα από θάλασσα.
Η γεωλογική τους μορφή άλλαξε πολλές φορές λόγω των τρομακτικών ανακατατάξεων στα πιο βαθιά στρώματα του φλοιού της γης.
Κατά την παλαιολιθική και μεσολιθική περίοδο πρέπει να είχε κατοικηθεί ακολουθώντας την πορεία της Πελοποννήσου όπως αποδεικνύουν τα εκατοντάδες εργαλεία και απολεπίσματα που βρέθηκαν στην Ηλεία και την Αχαΐα.
Η άφθονη γραπτή κεραμική της νεολιθικής εποχής που απαντά στη νότια Πελοπόννησο, πιστοποιεί τη συνέχεια της ύπαρξης της ζωής και στην περιοχή: σκόρπια ευρήματα, κυρίως πέτρινα τσεκούρια και αξίνες που βρέθηκαν στα ερείπια οικισμών στα Βάτικα, φανερώνουν ότι η βατικιώτικη γη κατά τη νεολιθική περίοδο, παρουσίαζε αξιόλογη ανθρώπινη δραστηριότητα.
Αρχαιολογικά ευρήματα αυτής της εποχής, δημιουργήματα των χεριών και της ευφυΐας του πρώιμου Βατικιώτη, βρέθηκαν στις τοποθεσίες Άγιος Ανδρέας, Αγ. Τριάδα, Ελαφόνησος κ.λ.π. Η πρωτοελλαδική περίοδος που ακολουθεί, παρέχει περισσότερες πληροφορίες για την περιοχή, αφού είναι γνωστές κατοικημένες θέσεις, υπάρχουν αγγεία (μινυακά) και η οικονομία βασίζεται αρχικά στη γεωργία και κτηνοτροφία.
Γύρω στα 1900 π.Χ. (Μεσοελλαδική εποχή) γίνεται η μεγάλη μετανάστευση των λαών και οι Αχαιοί υποτάσσουν την Πελοπόννησο.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι δημιουργήθηκαν σημαντικά κέντρα στις περιοχές του Ασωπού, του Έλους και των Βοιών.
Οι κάτοικοι των Βοιών αναπτύσσουν αξιόλογη εμπορική δραστηριότητα και έρχονται σε επαφή και πυκνή επικοινωνία με τους λαούς των Κυκλάδων, της Κρήτης, της νησιώτικης και ηπειρωτικής Ελλάδος.
Η Μυκηναϊκή υστεροελλαδική περίοδος (1600-1100 π. Χ.) που ακολουθεί διαμορφώνει οριστικά το ελληνικό έθνος. Σχεδόν κάθε σημαντική αρχαία πόλη ή μεγάλο ιερό έχουν την Μυκηναϊκή προβαθμίδα τους.
Συνοικισμοί και νεκροταφεία σ’ όλη τη Λακωνία και στα Βάτικα, δείχνουν, την έκταση και την πυκνότητα του πληθυσμού κατά την μυκηναϊκή περίοδο. Στα Βάτικα συναντάμε τάφους θολωτούς και θαλαμοειδείς και άφθονη κεραμική.
Τρεις πόλεις ακμάζουν στα Βάτικα την περίοδο αυτή και αποτελούν την «Λακωνική Τρίπολη»: είναι η Σίδη που ονομάστηκε έτσι προς τιμή μιας ομώνυμης κόρης του Δαναού ή του Ζάρακα, βασιλιά της Καρύστου Ευβοίας που βρήκε καταφύγιο στη περιοχή του Μαλέα κυνηγημένη από τη θεά Ήρα .
Η πόλη εκτεινόταν δύο χλμ. Του χωριού Άγιος Γεώργιος. Στην περιοχή υπάρχουν μυκηναϊκοί θολωτοί τάφοι και υπολείμματα εργαστηρίων εκκαμινεύσεως σιδηρομεταλλεύματος.
Η Ήτις είναι μία από τις δύο πόλεις που έχτισε ο Αινείας όταν μετά την άλωση της Τροίας, στο ταξίδι του προς την Ιταλία, αναγκάστηκε να καταφύγει στον όρμο των Βοιών. Ο Curtius αναφέρει ότι ευρίσκεται νότια της Νεάπολης, στην περιοχή «Παλαιόκαστρο».
Η Αφροδισιάς κτίστηκε από τον Αινεία ή από αποίκους των Κυθήρων και η θέση τοποθετείται ανάμεσα στο χωριό Δαιμονιά και στη πεδιάδα των Βοιών. Το πιθανότερο είναι ότι ήταν στην περιοχή Ψαφάκι, όπου βρέθηκαν τάφοι, κτίσματα και τείχη από πωρόλιθο.
Λίγο μετά το 1500 π.Χ ο Ηρακλείδης Βοίας, εκτιμώντας τη στρατηγική και ναυτοοικονομική σπουδαιότητα της περιοχής αποφάσισε την ίδρυση μια πόλης-κράτος και υποχρέωσε τους κατοίκους των τριών πόλεων να χτίσουν μια νέα και σύγχρονη πόλη επικαλούμενος τη θεά Άρτεμη να υποδείξει τη θέση.
Η θεά έστειλε έναν λαγό που τρύπωσε σε μια μυρτιά κι έχτισαν τη νέα πόλη, που ονομάστηκε ΒΟΙΑΙ. Στα χρόνια του Παυσανία (174 μ.Χ.) οι κάτοικοι λάτρευαν ακόμα τη μυρτιά και τη θεά Άρτεμη-Σώτειρα.Με την κάθοδο των Δωριέων, οι έξι σημαντικές πόλεις της Λακωνίας: Σπάρτη, Αμύκλες, Φάρις, Αίγις, Λας, Βοιαί υπετάγησαν στο δυναμικό δωρικό στοιχείο.
Τον 6ο π.Χ. αιώνα η Σπάρτη επιβλήθηκε στις πόλεις της Λακωνίας, ενώ η περιοχή των Βοιών γίνεται ορμητήριο των εκάστοτε εχθρών της. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η περιοχή δέχεται επιδρομές και λεηλασίες από Αθηναίους, γεγονός που αναγκάζει τους κατοίκους να υψώσουν τείχη υψηλά.
Αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Τίτο Φλαμίνο ανακηρύσσει ελεύθερες τις παράλιες πόλεις της Λακωνίας και σχηματίζεται τότε το «Κοινόν των Λακεδαιμονίων» που αργότερα την εποχή του Αυγούστου θα ονομαστεί το «Κοινό των Ελευθερολακώνων». Στα χρόνια αυτά η περιοχή των Βοιών εμφανίζει αξιόλογη οικονομική δραστηριότητα και ζωή.
Είναι σημαντικό εμπορικό λιμάνι και αξιόλογο κέντρο, ενώ κόβονται νομίσματα με την επιγραφή ‘’ΒΟΙΑΤΩΝ’’. Το ενδιαφέρον των κατοίκων εκτός του εμπορίου στρέφεται στην καλλιέργεια της γης, την αλιεία και την ναυτιλία.
Στην διάρκεια των μέσων χρόνων, οι Βοιαί είναι ένα ασήμαντο χωριό που καταστράφηκε ολοσχερώς το 375 μ.Χ. από τον τρομακτικό σεισμό και τμήμα της πόλης βυθίστηκε στη θάλασσα.
Παρουσιάζονται διάφοροι οικισμοί ασήμαντοι γνωστοί σαν Βάτικα (από τη λέξη ΒΟΙΑΤΙΚΑ) που βρίσκονται κάτω από την άμεση απειλή και ληστρική βουλιμία των πειρατών. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, έντονα εθνική και πολυπρόσωπη υπήρξε η δράση ονομαστών κλεφτών.
Παράλληλα οι Βατικιώτες μέσα από τους κόλπους της Φιλικής Εταιρείας αγωνίστηκαν για μια ελεύθερη και ανεξάρτητη πατρίδα, όπως οι : Χαραμής Δημήτριος, Χαραμής Πέτρος, Χαραμής Ιωάννης, Βατικιώτης Πούλοβιτς, Δημήτριος Βατικιώτης Ιωάννης. Στην περίοδο του μεγάλου ξεσηκωμού πολλοί Βατικιώτες ξεχωρίζουν για την ανδρεία τους ή επανδρώνουν το ναυτικό.
Το 1863 η περιοχή χωρίζεται σε δύο υποδήμους: του ‘Βοιού’ με πρωτεύουσα το Λάχι και του ‘Μαλεού’ με πρωτεύουσα το Φαρακλό.
Το 1840 οι δύο υποδήμοι συγχωνεύονται σε ένα, τον Δήμο Βοιών με πρωτεύουσα την Πεζούλα. Το 1845 ο οικισμός μετονομάστηκε σε Νεάπολη, πρωτεύουσα του ενιαίου Δήμου Βοιών με τα χωριά Φαρακλό, Μεσοχώρι, Καστανιές, Βελανίδια, Άγιος Νικόλαο, Λάχι και Ελαφόνησο.
Σήμερα με το σχέδιο ‘Καποδίστριας’ ο Δήμος Βοιών έχει έδρα τη Νεάπολη και περιλαμβάνει ακόμα τα χωριά Φαρακλό, Μεσοχώρι, Καστανιές, Βελανίδια, Άγιος Νικόλαος, Λάχι, Κάμπος, Άγ. Απόστολοι, Αγ. Γεώργιος, Βιγκλάφια, Μεγάλη Σπηλιά, Παντάνασσα, Κρυόβρυση, Άγιος Μάμμας, και Ελίκα, ενώ η Ελαφόνησος αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα.
-------------------------------------
Πηγή: vion.gov.gr
-------------------------------------