Η εικόνα της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας στον Μυλοπόταμο.

Σήμερα Σάββατο 18 Απριλίου 2015 υποδεχθήκαμε στον Μυλοπόταμο,την εικόνα της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας στα πλαίσια της λιτανείας που πραγματοποιείται αυτή την περίοδο σε ολόκληρο το νησί των Κυθήρων.

Κανένα πρόσωπο, κανένας άγιος, δεν έχει τόσα ονόματα, όσα έχει η Μαρία η «Κεχαριτωμένη». Ονόματα, που αναφέρονται στην αρετή της: 

Άσπιλη, Αμόλυντη, Αγνή, Αγία, Παναγία. Ονόματα, που αναφέρονται στη θέση, που κατέχει τώρα στον ουρανό: Βασίλισσα, Παντάνασσα, Πλατυτέρα, Ενδοξότερα των Χερουβίμ.
Ονόματα, που αναφέρονται στις εικόνες της: Πορταΐτισσα, Ρόδον το Αμάραντον, Γαλακτοτροφούσα, Δεομένη, Τριχερούσα. Ονόματα, που αναφέρονται στα σημεία και τα θαύματά της: Γρηγορούσα, Γοργοεπήκοος, Φανερωμένη, Ελεούσα, Γιάτρισσα. Ονόματα, που αναφέρονται στους τόπους, που τιμάται ιδιαιτέρως κάποια εικόνα της: Παναγία της Τήνου, Προυσώτιοοα, Χοζεβίτισσα, Μυρτιδιώτισσα.
 

24 Σεπτεμβρίου: Σαράντα μέρες μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου -ίσως για να μην την ξεχνούμε αλλά για να φέρνουμε συνεχώς στο νου και την καρδιά μας τη μεγάλη μας Μητέρα-εορτάζει μια από τις πολλές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας που υπάρχουν στην πατρίδα μας: η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα.

Στα Κύθηρα δόθηκε για πρώτη φορά αυτή η προσωνυμία, αλλά η Χάρη της εξαπλώθηκε σε όλο τον ελληνικά χώρο . Μοναστήρια και προσκυνήματα της Μυρτιδιώτισσας θα βρούμε και αλλού: στον Άλιμο, στην Χίο, στην Λέσβο η Μυρσινιώτισσα, στην Νάξο, το εκκλησάκι στην είσοδο του λιμανιού, στην Πάρο η Μονή Θαψανών, στο Άγιο Πνεύμα Σερρών.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΑΣ
Σύμφωνα με την παράδοση ,η αυθεντική εικόνα της Θεοτόκου με το Χριστό βρέθηκε από ένα βοσκό σε μια κοιλάδα νοτιοδυτικά του νησιού γεμάτη από μυρτιές, που ονομάζονται «Μυρτίδια», τον 13ο αιώνα μ.Χ. Στην εικόνα αυτή αρχικά «διεκρίνοντο καθαρά τα χαρακτηριστικά μέχρι στέρνων» της Θεομήτορος και του Χριστού, «με την πάροδο του χρόνου όμως απέκτησε σταδιακά το σκούρο χρώμα».
 

Το πιθανότερο είναι η ιστόρηση της εικόνας αυτής να έγινε από τον Ευαγγελιστή Λουκά (1ος αιώνας μ.Χ.). Στη θέση της «εύρεσης» ο πτωχός βοσκός έκανε ένα μικρό εκκλησάκι και στην περιποίηση του αφιέρωσε τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του. Μετά το θάνατο του ευσεβούς βοσκού, την περιποίηση του μικρού Ναού της Μυρτιδιώτισσας ανέλαβε ο Μοναχός Λεόντιος, ο οποίος με χρηματική βοήθεια Κυθηρίων μεγάλωσε λίγο το αρχικό εκκλησάκι και έκτισε γύρω του μερικά κελιά για τη φιλοξενία των προσκυνητών.
 

Όμως το πλήθος των προσκυνητών που κατέφθαναν από διάφορα μέρη δημιούργησε την ανάγκη ενός μεγάλου Ναού. Το δύσκολο αυτό έργο της ανέγερσης ξεκίνησε με πολύ ζήλο, προσπάθειες και εράνους ο δραστήριος Ιερομόναχος Αγαθάγγελος Καλλίγερος το 1841 μ.Χ. και σε δεκαέξι χρόνια έγινε ένα υπέροχο συγκρότημα που αποτελείται από μεγαλοπρεπή Ναό, ένα αριστουργηματικό πανύψηλο καμπαναριό και πολλά κελιά φιλοξενίας.
 

Ο μικρός Ναός της «εύρεσης», το Καθολικό, όπως λέγεται, παρέμεινε κάτω από το μεγάλο Ναό, διατηρείται σε άριστη κατάσταση και εκεί φυλάσσεται κατά τους χειμέριους μήνες η εικόνα της Παναγίας που η αγάπη των Κυθηρίων τη φύλαξε μέσα σε μια ολόχρυση επένδυση, αληθινό αριστούργημα φτιαγμένο από τον Κρητικό καλλιτέχνη Νικόλαο Σπιθάκη το 1827 μ.Χ.
 

Στο κάτω μέρος της χρυσής επένδυσης απεικονίζονται τρία θαύματα: το θαύμα της εύρεσης της εικόνας από το βοσκό, το θαύμα της θεραπείας του παραλύτου , Θεόδωρου Κουμπιανού στις 24 Σεπτεμβρίου (αρχές του 17ου αιώνα) και το θαύμα της διάσωσης του φρουρίου των Κυθήρων από τους κεραυνούς (22 Ιανουαρίου 1829) κατά τη διάρκεια της φύλαξης της εικόνας της Παναγίας εντός του φρουρίου για το φόβο των πειρατών που μάστιζαν τη Μεσόγειο.
 

Ο Ιερός Ναός εορτάζει στις 24 Σεπτεμβρίου, ημέρα εορτασμού του θαύματος της θεραπείας του παραλύτου. Στον Ιερό Ναό υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, το ένα αριστερά του Τέμπλου, αφιερωμένο στην Οσιοπαρθενομάρτυρα Ελέσσα (βλέπε 1 Αυγούστου) και το άλλο δεξιά στον Όσιο Θεόδωρο (βλέπε 12 Μαΐου).
 

Αξίζει να επισημάνουμε ότι στο στέμμα της Πανσέπτου Εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, υπάρχει προσαρμοσμένο «Πολυτιμότατον αδαμαντοκόλλητον εν σχήματι ημισελήνου χρυσούν κόσμημα». Ας θυμηθούμε την ιστορία του:
Σύμφωνα με όσα ο αείμνηστος Σοφοκλής Καλόυτσης, ο υμνογράφος της Μυρτιδιώτισσας διέσωσε (ακολουθία Μυρτιδιωτίσσης, έκδοσις 5η, σελ. 149), βρισκόταν κάποτε στα Κύθηρα, κάποιος Τούρκος πλούσιος και επιφανής, εγκατεστημένος στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη, ο οποίος ήταν Μωαμεθανός.
 

Κάποια ημέρα παρατήρησε ασυνήθη συγκέντρωση κόσμου, στην πλατεία του Μητροπολιτικού ναού του Εσταυρωμένου στη Χώρα.
Ρώτησε τι συμβαίνει και του είπαν ότι το Νησί μαστίζεται από πολύμηνη ανομβρία και για αυτό θα πραγματοποιηθεί Λιτανεία της Αγίας Εικόνας της Μυρτιδιώτισσας, η οποία είχε ήδη κατέβει από το κάστρο που φυλασσόταν τότε και βρισκότανε μέσα στον Εσταυρωμένο.
 

Όμως ο ουρανός ήταν καταγάλανος και δεν φαινόταν ούτε ίχνος νέφους στον ορίζοντα.
Ο Τούρκος χλεύασε αυτή την ενέργεια γιατί η λογική έλεγε ότι δεν θα φέρει αποτελέσματα. Και ήταν τόσο σίγουρος για αυτό, που δήλωσε ότι εάν μετά την Λιτανεία επακολουθήσει βροχή, θα αφιέρωνε το χρυσό κόσμημα της ημισελήνου που είχε μαζί του, στην Ιερή Εικόνα.
 

Η Λιτανεία έγινε με κατάνυξη και οι Κυθήριοι γονυκλινείς παρακάλεσαν για την λύση της ανομβρίας. Και το θαύμα έγινε. Μόλις η Ιερά Πομπή επέστρεψε στον Ναό, άρχισε να πέφτει ραγδαία βροχή.
Ο αλλόθρησκος τήρησε την υπόσχεση του και αφιέρωσε το κόσμημα στην Παναγία.
Πότε έγινε αυτό δεν αναφέρεται. Ίσως έγινε πριν το 1837 μ.Χ. Τότε έγινε η χρυσή επένδυση της Εικόνας από τον Καλλίτέχνη Νικόλαο Σπιθάκη και μάλλον αυτός έκανε την προσαρμογή της ημισελήνου στο στέμα της Παναγίας «Εις αιωνίαν ανάμνησιν του τελεσθέντος θαύματος της λύσεως της ανομβρίας». Πιθανόν λοιπόν η αφιέρωση να είχε προηγηθεί του 1837 μ.Χ
 

Η θεραπεία του παραλύτου
Εκείνο όμως που κατέστησε την Παναγία Μυρτιδιώτισσα των Κυθήρων πανελλήνιο προσκύνημα και όχι μόνο, ήταν η θεραπεία ενός παραλύτου. Ο χωρικός Θεόδωρος Κουμπιανός είχε μεγάλη ευλάβεια προς τη Θεοτόκο και γι’ αυτό είχε τη συνήθεια κάθε χρόνο στις 24 Σεπτεμβρίου, ημέρα της ευρέσεως της Εικόνας και συγχρόνως 40 μέρες μετά την κοίμηση της Θεοτόκου, να πηγαίνει με συγγενείς και φίλους στην ιερά Μονή και να πανηγυρίζει το γεγονός της ευρέσεως. Αυτός φαίνεται ότι πρωτοστάτησε στη θέσπιση της πανηγύρεως. 

Μετά από κάποια χρόνια όμως αρρώστησε και έμεινε παράλυτος στο κρεββάτι. Παρότρυνε όμως τους δικούς του να πηγαίνουν στην εορτή. Κάποτε τους παρακάλεσε να τον μεταφέρουν με το κρεββάτι στο Ναό της Μυρτιδιώτισσας για να εορτάσει κι αυτός. Παρά τις δυσκολίες το κατόρθωσαν και ζητώντας χάρη και έλεος από την Παναγία κάποια στιγμή είπε: «Μη μου παραβλέψης τους στεναγμούς και το βάρος της μακράς μου ασθενείας».

Ενώ γινόταν αγρυπνία και συμμετείχε κλήρος και λαός, συνέβη ένα παράδοξο γεγονός. Κάποιος βγήκε για λίγο έξω από το ναό και επιστρέφοντας φώναξε ανήσυχος ότι άκουσε θόρυβο από το μέρος της θάλασσας. Πράγματι συχνά συνέβη να έρχονται πειρατές. Βγήκαν και άλλοι έξω και διαπίστωσαν το γεγονός. Έτσι έφυγαν όλοι για να σωθούν και άφησαν μόνο του μέσα στην εκκλησία το Θεόδωρο, που καλά καλά δεν κατάλαβε τι συνέβη. Όταν το συνειδητοποίησε, δεήθηκε στη Θεοτόκο απελπισμένος από ανθρώπινη βοήθεια να μην πέσει στα χέρια των βαρβάρων. Τότε του φάνηκε σαν κάποιος να του είπε: Σήκω και συ και φύγε. Και τότε σηκώθηκε σαν να μην ήταν ποτέ παράλυτος και άρχισε να τρέχει. Αφού κατάλαβε ότι ήταν υγιής χάρη στη Θεοτόκο, άρχισε να φωνάζει το εκκλησίασμα να επιστρέψει, γιατί δεν έρχονται πειρατές και ότι αυτός θεραπεύτηκε. Ύστερα από πολλές φωνές άρχισαν σιγά-σιγά όλοι να επιστρέφουν και έμειναν έκθαμβοι μπροστά σ’ αυτό που έβλεπαν.
 

Περιφορά της εικόνας στα Κύθηρα (η «γύρα» της εικόνας)
Η λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας στα Κύθηρα είναι παλαιότατο έθιμο. Αναφέρεται εντολή του 1750 του Επισκόπου Κυθήρων Νεοφύτου Λεβούνη (1731-1757) προς τους ιερείς του νησιού να συμμετέχουν σε λιτανείες «...της αγίας εικόνος της Θεοτόκου των Μυρτιδίων εις την νήσον...» καθώς και απόδειξη του 1841 από το βιβλίο εσόδων-εξόδων του ναού του φρουρίου από ελεημοσύνη «...εις τον γύρον της νήσου της Υπεραγίας Θεοτόκου...». 

Η τακτική λιτάνευση, σύμφωνα με επιστολή του Επισκόπου του Ευγενίου Μαχαιριώτη, μετά το 1841, το Συμβούλιο του νησιού είχε θεσπίσει λιτανεία επτά ημερών ώστε η εικόνα «να περιέλθει διάφορα... χωρία προς ευλογίαν των κατοίκων». Η λιτάνευση είναι έθιμο που συνεχίζεται και σήμερα και λαμβάνει χώρα την περίοδο του Πάσχα, έχοντας τώρα διάρκεια 15 ημερών.

------------------------------------

Τίνα Ταμβάκη

------------------------------------